Η νέα σελίδα στο Κυπριακό μετά την εκλογή Τουφάν Ερχιουρμάν

Του Μιχάλη Μιχαήλ
Η εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας αποτελεί τη σημαντικότερη πολιτική εξέλιξη των τελευταίων ετών στην Κύπρο, σύμφωνα με τους Αλέξανδρο Ζαχαριάδη, ερευνητικό συνεργάτη στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Ελληνικό Παρατηρητήριο του LSE, και Νίκανδρο Ιωαννίδη, διδάκτορα Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών και μέλος του Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού του ΤΕΠΑΚ. Οι δύο αναλυτές εκτιμούν ότι με σαφή προσανατολισμό στη λύση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας και με ισχυρή λαϊκή εντολή, ο Ερχιουρμάν επιχειρεί να επαναφέρει το Κυπριακό στη διεθνή ατζέντα, προωθώντας μια διαδικασία με καθορισμένο χρονικό πλαίσιο και συγκεκριμένες ευθύνες για κάθε πλευρά.
Όσον αφορά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, θεωρούν πιθανό είτε να υιοθετήσει απορριπτική στάση, περιορίζοντας τα περιθώρια προόδου, είτε να εκτιμήσει ότι δεν έχει να χάσει πολιτικά από μια αποδοχή διαπραγματεύσεων ορισμένου τέλους.
Σε σχέση με την Τουρκία, τα νέα πολιτικά δεδομένα ενδέχεται να επιτρέψουν σταδιακή επιστροφή στη ρητορική της ομοσπονδίας, καθώς η μη επίλυση του Κυπριακού δυσχεραίνει τις σχέσεις της με την ΕΕ και τη συμμετοχή της σε ευρωπαϊκά αμυντικά και οικονομικά προγράμματα.
Αλέξανδρος Ζαχαριάδης: Η Άγκυρα φαίνεται να επαναξιολογεί τη στάση της στο Κυπριακό
Η εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας αναζωπύρωσε τις ελπίδες για επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών στο Κυπριακό, επεσήμανε ο Αλέξανδρος Ζαχαριάδης. Ο νέος ηγέτης δηλώνει προσηλωμένος στη λύση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα και ζητά συνέχιση των διαπραγματεύσεων από το σημείο που σταμάτησαν στο Κραν Μοντανά. Ωστόσο, απορρίπτει μια ατέρμονη διαδικασία χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα, θέτοντας ως προϋπόθεση μια διαπραγμάτευση με καταληκτική ημερομηνία και συνέπειες για την πλευρά που θα ευθύνεται σε περίπτωση αποτυχίας. Το ζητούμενο είναι κατά πόσο μια τέτοια διαδικασία μπορεί να ξεκινήσει και να οδηγήσει σε αποτέλεσμα.
Η πρώτη παράμετρος αφορά τα εσωτερικά της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Ο Ερχιουρμάν εκλέγηκε με ιστορικά υψηλό ποσοστό, όχι μόνο λόγω της στάσης του στο Κυπριακό, αλλά και ως απάντηση στην προσπάθεια του Ταγίπ Ερντογάν να ενισχύσει την επιρροή του στα κατεχόμενα μέσω ισλαμικών οργανώσεων και επιχειρήσεων. Η εκλογή του εξέφρασε την αντίδραση μεγάλου μέρους των Τουρκοκυπρίων απέναντι σε αυτή την τουρκοποίηση της πολιτικής και κοινωνικής τους ζωής. Ακόμα και συντηρητικοί και εθνικιστές ψηφοφόροι τον στήριξαν ως εγγυητή της κοσμικότητας και της αυτονομίας της κοινότητας. Ωστόσο, αυτή η σύνθεση σημαίνει ότι ο Ερχιουρμάν δύσκολα θα ανεχθεί μια διαδικασία χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα, καθώς η εκλογική του βάση περιλαμβάνει και πιο απαιτητικά ακροατήρια.
Η δεύτερη παράμετρος σχετίζεται με την ελληνοκυπριακή πλευρά και τις πολιτικές ισορροπίες γύρω από τον Νίκο Χριστοδουλίδη. Ο Πρόεδρος βρίσκεται αντιμέτωπος με την αποδυνάμωση των κομμάτων που τον στηρίζουν, ενώ η προοπτική συνεργασίας με το ΕΛΑΜ ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2028 είναι υπαρκτή. Αν επιλέξει να προτάξει την πολιτική του επιβίωση αντί της ευκαιρίας που προσφέρει η εκλογή Ερχιουρμάν, είναι πιθανό να υιοθετήσει μια απορριπτική στάση στο Κυπριακό, περιορίζοντας τα περιθώρια προόδου και επιβαρύνοντας το ήδη δύσκολο κλίμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Η τρίτη παράμετρος αφορά την Τουρκία. Αν και στήριξε τον Τατάρ, η παρέμβασή της στις τελευταίες «εκλογές» ήταν ηπιότερη από το 2020. Η Άγκυρα φαίνεται να επαναξιολογεί τη στάση της, καθώς η μη επίλυση του Κυπριακού δυσχεραίνει τις σχέσεις της με την ΕΕ και τη συμμετοχή της σε ευρωπαϊκά αμυντικά και οικονομικά προγράμματα. Μια λύση θα μπορούσε να διευκολύνει την υπογραφή Συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας, να τονώσει τις επενδύσεις και να θέσει τις βάσεις για μια νέα ενεργειακή αρχιτεκτονική στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η επιτυχία μιας νέας προσπάθειας θα εξαρτηθεί από τη σύγκλιση αυτών των τριών παραμέτρων. Αν η Τουρκία, ο Χριστοδουλίδης ή ο ίδιος ο Ερχιουρμάν προτάξουν εσωτερικές σκοπιμότητες, η διαδικασία κινδυνεύει να καταρρεύσει πριν καν ξεκινήσει, παρατείνοντας το πολιτικό αδιέξοδο.
Νίκανδρος Ιωαννίδης: Οι Τ/κ θέλησαν να δώσουν «μια ακόμη ευκαιρία» στην ομοσπονδιακή λύση
Η ευρεία εκλογική νίκη του Τουφάν Ερχιουρμάν με 62,7%, έναντι μόλις 35,8% του Ερσίν Τατάρ, σηματοδοτεί μια σαφή αλλαγή πλεύσης από την τουρκοκυπριακή κοινότητα, σημείωσε ο Νίκανδρος Ιωαννίδης. Η επικράτησή του ήταν προϊόν κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών παραγόντων που συσσώρευσαν δυσαρέσκεια τα τελευταία χρόνια. Η αποτυχία της πολιτικής Τατάρ στο Κυπριακό, η πλήρης αδράνεια στις συνομιλίες, τα σκάνδαλα διαφθοράς και η κρίση στην οικονομία και το σύστημα υγείας του ψευδοκράτους δημιούργησαν αρνητικό κλίμα εναντίον του. Η πενταετία Τατάρ κρίνεται ως αποτυχημένη από τη μεγάλη πλειοψηφία των Τουρκοκυπρίων, ακόμη και από μέρος της Δεξιάς.
Η στροφή προς τον Ερχιουρμάν δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη καθολική απόρριψη της ιδέας των δύο κρατών, αλλά μια αναζήτηση εναλλακτικής πορείας μακριά από τις αποτυχημένες πολιτικές του προκατόχου του. Πολλοί Τουρκοκύπριοι θέλησαν να δώσουν «μια ακόμη ευκαιρία» στην ομοσπονδιακή λύση, ελπίζοντας ότι μια νέα ηγεσία θα επαναφέρει το Κυπριακό στη διεθνή ατζέντα.
Πρόσθεσε ότι ο Ερχιουρμάν, με ισχυρή λαϊκή εντολή, διαθέτει πολιτικό κεφάλαιο για να προωθήσει την προεκλογική του δέσμευση για επανέναρξη των συνομιλιών στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, επιδιώκοντας παράλληλα μια διαδικασία ορισμένου τέλους και ξεκάθαρων ευθυνών.
Από την άλλη πλευρά, υπέδειξε, ο Νίκος Χριστοδουλίδης δείχνει ειλικρινής στις δηλώσεις του για ετοιμότητα επανέναρξης των συνομιλιών «από εκεί που έμειναν». Με τη δημοφιλία του σε κάμψη, τα κόμματα της συγκυβέρνησης στα όρια της δημοσκοπικής κατάρρευσης, την αποδυνάμωση του ερείσματός του εντός ΔΗΣΥ και τις πιέσεις νέων πολιτικών σχηματισμών, δεν έχει να χάσει πολλά από ένα νέο γύρο διαπραγματεύσεων. Μια νέα διαδικασία θα μπορούσε να βελτιώσει την εικόνα του και να ενισχύσει τη θέση του διεθνώς, αρκεί να δώσει πειστική απάντηση στην πρόταση Ερχιουρμάν για διαπραγματεύσεις ορισμένου τέλους, η οποία θα συναντήσει αντιστάσεις εντός της συγκυβέρνησης, αλλά ενδέχεται να τύχει θετικής αποδοχής από τη διεθνή κοινότητα που έχει κουραστεί από τη στασιμότητα.
Το κρίσιμο ερώτημα αφορά την Τουρκία και το αν θα επιτρέψει ουσιαστική επαναφορά του Κυπριακού στη βάση της ομοσπονδίας. Η διαφοροποιημένη στάση της Άγκυρας στις πρόσφατες «εκλογές» σε σχέση με το 2020 είναι αξιοσημείωτη: το κλίμα εκφοβισμού υπέρ Τατάρ δεν επαναλήφθηκε. Οι πρώτες δηλώσεις Ερχιουρμάν για συνεργασία με την Άγκυρα ικανοποιούν τον συνασπισμό Ερντογάν. Το Κυπριακό δεν αποτελεί πλέον προτεραιότητα για την τουρκική κοινή γνώμη, γεγονός που καθιστά μια σταδιακή επιστροφή στη ρητορική της ομοσπονδίας πολιτικά διαχειρίσιμη για την τουρκική ηγεσία, εφόσον αυτή συνδυαστεί με ευρύτερα οφέλη στις σχέσεις Άγκυρας-ΕΕ και στα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου.