Η Κύπρος πρώτη στην ανισότητα στην Ευρώπη

Του
Κωνσταντίνου Ζαχαρίου
Το ένα τρίτο του συνολικού πλούτου της Κύπρου βρίσκεται συγκεντρωμένο στα χέρια του πλουσιότερου 1%, της μικρής ομάδας των υπερπλουσίων, την ώρα που χιλιάδες νοικοκυριά παλεύουν καθημερινά να αντεπεξέλθουν με μισθούς και συντάξεις πείνας.
Αυτό καταγράφει νέα και ιδιαίτερα αποκαλυπτική έκθεση της Υπηρεσίας Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EPRS), με τίτλο «Φορολόγηση προσώπων υψηλής καθαρής αξίας» (Taxation of high-net-worth individuals). Η έκθεση επισημαίνει ότι η Κύπρος έχει εξελιχθεί στη χώρα με τις μεγαλύτερες κοινωνικοοικονομικές ανισότητες σε ολόκληρη την Ευρώπη, μια εξέλιξη που αποδίδεται άμεσα στις πολιτικές που εφαρμόστηκαν επί διακυβέρνησης Νίκου Αναστασιάδη και ΔΗΣΥ και οι οποίες συνεχίζονται ουσιαστικά και σήμερα από την κυβέρνηση του Νίκου Χριστοδουλίδη.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι και το χρονικό σημείο της δημοσιοποίησης της έκθεσης, καθώς έρχεται ενώ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη η συζήτηση για τη φορολογική μεταρρύθμιση. Η αντίθεση ανάμεσα στο περιεχόμενο της έκθεσης και την κατεύθυνση της κυβερνητικής πολιτικής είναι εμφανής: Την ώρα που η κυβέρνηση προωθεί μια μεταρρύθμιση που παρέχει φοροελαφρύνσεις σε μετόχους τραπεζών και σε άτομα με πολύ υψηλά εισοδήματα –μεταφέροντας παράλληλα μεγαλύτερο φορολογικό βάρος στα χαμηλά και μεσαία στρώματα– η EPRS δείχνει ξεκάθαρα ότι η κυρίαρχη ευρωπαϊκή τάση κινείται προς την ενίσχυση της φορολόγησης του πολύ μεγάλου πλούτου.
Ενδεικτικό είναι επίσης ότι στην κυβερνητική πρόταση δεν περιλαμβάνονται μέτρα για τη φορολόγηση των υπερκερδών των τραπεζών και των εταιρειών ενέργειας, ούτε οποιεσδήποτε πρόνοιες για φορολόγηση της μεγάλης ακίνητης περιουσίας, της καθαρής περιουσίας, των πολύ υψηλών εισοδημάτων, της πολυτελούς κατανάλωσης ή των απροσδόκητων κερδών. Αντιθέτως, σε πολλές χώρες της ΕΕ οι συζητήσεις κινούνται ολοένα και περισσότερο προς την κατεύθυνση επιβολής φόρου υπεραξίας, φορολόγησης της μεγάλης ακίνητης ιδιοκτησίας και γενικότερα της δίκαιης κατανομής του φορολογικού βάρους, με στόχο τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.
Τα στοιχεία για την Κύπρο
Σύμφωνα με την έκθεση, στην Κύπρο το πλουσιότερο 1% κατέχει το 33,4% του συνολικού καθαρού πλούτου της χώρας.
Την ίδια ώρα, το ανώτερο 10% συγκεντρώνει συνολικά 66,8% του καθαρού πλούτου.
Από την άλλη πλευρά, το 50% των πολιτών –δηλαδή ο μισός πληθυσμός– κατέχει μόλις 4,1% του καθαρού πλούτου. Η κραυγαλέα αυτή ανισορροπία καθιστά την Κύπρο την πιο άνιση κοινωνία στην ΕΕ.
Σύγκριση με άλλες χώρες:
• Βέλγιο: Το 1% κατέχει 15% του πλούτου και το 50% κατέχει 7,4%.
• Ελλάδα: Το 1% κατέχει 23,6%, ενώ το 50% βρίσκεται στο -1,9% λόγω χρεών.
• Εσθονία: Το 1% κατέχει 33,3%, ενώ το 50% μόλις 1,3%.
• Ιταλία: Το 1% κατέχει 22,1% και το 50% 2,5%.
• Ισπανία: Το 1% κατέχει 23,7% και το 50% 6,8%.
• Γερμανία: Το 1% κατέχει 27,8%, ενώ το 50% μόλις 3,4%.
Η ανισότητα υπάρχει σε όλες τις χώρες της ΕΕ, ωστόσο στην Κύπρο το χάσμα εμφανίζεται μεγαλύτερο από οπουδήποτε αλλού, με τα χαμηλότερα στρώματα να συμμετέχουν ελάχιστα στη συνολική κατανομή του πλούτου.
Η τάση στην υπόλοιπη Ευρώπη
Η έκθεση της Υπηρεσίας Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπογραμμίζει ότι στα διεθνή φορολογικά φόρα εντείνονται οι συζητήσεις για τη φορολόγηση ατόμων πολύ υψηλής καθαρής περιουσίας. Η συζήτηση αυτή τροφοδοτείται από τις αυξανόμενες ανησυχίες για τη συγκέντρωση πλούτου στα χέρια λίγων και τις δημοσιονομικές ανάγκες των κρατών.
Στα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ, η φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων είναι προοδευτική, με υψηλότερους συντελεστές για τα υψηλότερα εισοδήματα. Ωστόσο, η συζήτηση πλέον δεν περιορίζεται στη φορολόγηση της εργασίας. Αντιθέτως, επεκτείνεται σε ένα ευρύτερο φάσμα εργαλείων, όπως: φόρους υπεραξίας, φόρους ιδιοκτησίας, φόρους δωρεών και κληρονομιών, φόρους καθαρής περιουσίας κτλ.
Φόρος 2% στους δισεκατομμυριούχους
Η έκθεση παραπέμπει επίσης στη μελέτη του καθηγητή Gabriel Zucman, επικεφαλής του EU Tax Observatory, ο οποίος εισηγείται όπως άτομα με περιουσία άνω του 1 δισ. δολαρίων καταβάλλουν τουλάχιστον 2% της περιουσίας τους σε φόρους ετησίως.
Τέλος, σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ξεκινήσει μελέτη για την αποτελεσματικότητα των φόρων που στοχεύουν άτομα πολύ υψηλής περιουσίας, με δημοσίευση αναμενόμενη έως το τέλος του 2025.
Την Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου 2025 η Υποεπιτροπή Φορολογικών Θεμάτων (FISC) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα πραγματοποιήσει δημόσια ακρόαση αφιερωμένη στο θέμα.
Το ΑΚΕΛ δείχνει το δρόμο στη φορολογική δικαιοσύνη
Η έκθεση της Υπηρεσίας Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καταδεικνύει ότι οι προτάσεις του ΑΚΕΛ για τη φορολογική μεταρρύθμιση ευθυγραμμίζονται με τις σύγχρονες ευρωπαϊκές τάσεις, που προωθούν μεγαλύτερη φορολόγηση του πολύ μεγάλου πλούτου και δικαιότερη ανακατανομή. Αντίθετα, η κυβερνητική πρόταση αποκλίνει από αυτήν τη λογική.
Το πακέτο μέτρων του ΑΚΕΛ έχει σαφή κοινωνική στόχευση και περιλαμβάνει:
- Αύξηση αφορολόγητου και αναπροσαρμογή κλιμάκων για ενίσχυση των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων.
- Φόρο υπερπλουσίων 1‰ σε ακίνητη περιουσία άνω των 3 εκατ. ευρώ.
- Εκπτώσεις για πολύτεκνες οικογένειες, στηρίζοντας τη δημογραφική πολιτική.
- Πλήρη απαλλαγή Ταμείων Προνοίας από το φόρο εισοδήματος.
- Μόνιμη μείωση ΦΠΑ στο ρεύμα στο 5% για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
- ΦΠΑ 5% σε ενεργειακές αναβαθμίσεις και επεκτάσεις κύριας κατοικίας.
- Μηδενικό ΦΠΑ σε βασικά είδη πρώτης ανάγκης.
- Κλιμακωτό τέλος μεγάλων εταιρειών, με εξαίρεση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
- Στοχευμένες φοροελαφρύνσεις για μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
- Φορολόγηση των υπερκερδών των τραπεζών, οι οποίες συνεχίζουν να σημειώνουν ιστορικά υψηλές αποδόσεις.
- Φορολόγηση υπερκερδών τραπεζών και εταιρειών ΑΠΕ.
- Κατάργηση ΦΠΑ 5% στις πωλήσεις κατοικιών σε υπηκόους τρίτων χωρών, για άρση στρεβλώσεων στην αγορά ακινήτων.
Το ΑΚΕΛ προτάσσει ένα φορολογικό μοντέλο που μεταφέρει βάρη στον πολύ μεγάλο πλούτο και προσφέρει ουσιαστική στήριξη στην κοινωνική πλειοψηφία.