Η Κύπρος δεν είναι θεματικό πάρκο

Του Πατριάρχη
Στο Πισσούρι έστησαν ένα χαλούμι γιγαντιαίων διαστάσεων με λίγες ελιές για ντεκόρ. Ουάου, θα αναφωνούσαν οι ενθουσιώδεις εραστές της «τέχνης»! Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε τέτοιες φοβερές εμπνεύσεις να μετουσιώνονται σε έργα. Προηγήθηκε η πατάτα στη Ξυλοφάγου και το κολοκάσι στη Σωτήρα, για να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε πως οι τοπικές κοινωνίες έχουν ξεκινήσει έναν διαγωνισμό επίδειξης κακής αίσθησης της τέχνης. Εντυπωσιασμός του λεπτού, φθορά του τοπίου για χρόνια. Μιλάμε για πραγματική ρύπανση.
Η τέχνη δεν είναι αστείο του καφενείου. Ο κοινόχρηστος χώρος κουβαλά μνήμη και λόγο. Όταν τον γεμίζεις με ομοιώματα από γύψο ή πλαστικό φτιάχνεις ένα σκηνικό που αποξενώνει αντί να ενώνει. Αντί να αναδεικνύεις την ταυτότητα του τόπου, την μειώνεις σε διαφημιστική ταμπέλα.
Η αρχή έγινε όταν η προβολή μετατράπηκε σε αυτοσκοπός.
Πλατεία διασημοτήτων στην Αγία Νάπα, ξύλινη γέφυρα των ερωτευμένων, αγάλματα που μοιάζουν να βγήκαν από κατάλογο μαζικής παραγωγής. Είναι ο εύκολος δρόμος. Φθηνό υλικό, μεγάλα μεγέθη, γρήγορα χειροκροτήματα. Μετά όμως μένει το αποτύπωμα στο χώρο και αυτό δεν διορθώνεται με ένα φρεσκάρισμα από μπογιά του εμπορίου.
Αν θέλουμε πράγματι να προβάλουμε προϊόντα και να τιμήσουμε επαγγελματικές ομάδες ή σημαντικούς ανθρώπους, υπάρχουν σοβαροί τρόποι. Μικρά μουσεία γεύσης που αφηγούνται ιστορίες παραγωγών. Σήμανση περιηγήσεων μέσα στους οικισμούς, όπου ο επισκέπτης περπατά και μαθαίνει. Φεστιβάλ με περιεχόμενο, όχι εμποροπανήγυρη με ηχεία στη διαπασών. Καλοσχεδιασμένα κέντρα ερμηνείας με αρχιτεκτονική που σέβεται τον τόπο και τα υλικά του.
Οι δήμοι και οι κοινότητες οφείλουν να θεσπίσουν επιτροπές αισθητικής με αρχιτέκτονες, ιστορικούς τέχνης και ανθρώπους της παραγωγής, που θα αντικαταστήσουν πρακτικές τύπου «ό,τι κόψει ο νους». Θα μπορούσαν να γίνονται προκηρύξεις ανοιχτές, βραβευμένες μελέτες και δημόσια διαβούλευση. Η καλή δημόσια τέχνη δεν γεννιέται από μια βιαστική απόφαση της τελευταίας συνεδρίας κάποιου δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου. Θέλει μέθοδο, έρευνα, σχέδιο. Θέλει να ακούσεις τους κατοίκους πριν μιλήσεις στους επισκέπτες.
Το προϊόν δεν είναι σύμβολο μόνο επειδή γίνεται τρισδιάστατο αντίγραφο από γύψο. Το χαλούμι είναι τεχνική, είναι χρόνος, είναι οικογένειες που ξυπνούν πριν χαράξει. Το κρασί του Ομόδους είναι αμπελώνες που αλλάζουν χρώματα με τις εποχές και άνθρωποι που φροντίζουν το χώμα. Η πατάτα της Κύπρου είναι καλλιέργεια, νερό, ιδρώτας. Αυτά αποδίδονται με αφήγηση και παιδεία, όχι με έναν γίγαντα από πολυεστέρα στην είσοδο του χωριού.
Υπάρχει και το απλό μέτρο. Ό,τι στήνεται να αντέχει στον χρόνο χωρίς να φωνάζει. Να είναι ανθρώπινου μεγέθους. Να ταιριάζει με την υφή της πέτρας, το φως, το πράσινο. Να συνεργάζεται με την καθημερινότητα. Όταν η τέχνη γίνεται πρόσχημα για κακόγουστη προβολή, η καθημερινότητα γίνεται σκηνικό κακογυρισμένης ταινίας του Bollywood.
Κάπου πρέπει να μπει φρένο. Η Κύπρος δεν χρειάζεται να μετατραπεί σε βιτρίνα γραφικότητας για να αισθανθεί περήφανη. Χρειάζεται αυτοσεβασμό και φροντίδα του δημόσιου χώρου. Αν αύριο δούμε λουκούμι στη Γεροσκήπου ή μπουκάλι κρασί από γύψο στο Όμοδος, δεν θα έχουμε προβάλλει τον τόπο. Θα έχουμε μετατρέψει τον τόπο σε μια μόνιμη καρικατούρα.
Το στοίχημα είναι απλό. Να φτιάξουμε χώρους που διηγούνται ιστορίες και να αφήσουμε τα σκηνικά για τα λούνα παρκ. Όποιος αγαπά το προϊόν και τον άνθρωπο, δεν τους κάνει γιγάντιες μακέτες. Τους δίνει φωνή. Και η φωνή ακούγεται καλύτερα όταν δεν την πνίγει η φτήνια του εύκολου εντυπωσιασμού.