Ημέρα του Δέντρου: 80 χρόνια από το 1945 ως τη μεγάλη φωτιά του 2025

Η συνοδευτική φωτογραφία αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, η Κυβερνητική Κατοικία στο Τρόοδος δεσπόζει μέσα σε ένα τοπίο που ακόμη παλεύει να πρασινίσει. Το κτήριο, σύμβολο της τοτε διοίκησης αλλά και της ανθρώπινης παρουσίας στο βουνό, είναι τότε περικυκλωμένο από αραιά δάση, νεαρές συστάδες και ένα σκηνικό που κουβαλά σημάδια παλαιότερων πυρκαγιών και αποψίλωσης. Η εικόνα υπενθυμίζει πως το Τρόοδος δεν ήταν ποτέ αυτονόητο, ήταν πάντοτε ευάλωτο. Και έτσι, το απόκομμα, η φωτογραφία και η μνήμη μιας εποχής συνθέτουν μια κοινή μαρτυρία: ο τόπος χρειαζόταν προστασία πολύ πριν τη δική μας εποχή.
Ογδόντα χρόνια μετά, το νόημα έχει αλλάξει δραματικά. Η Κύπρος του 2025 δεν φυτεύει για να ομορφύνει, φυτεύει για να επιβιώσει. Το περιβάλλον δεν τραυματίζεται πια από κοινωνικές αναταράξεις αλλά από την ίδια τη θερμοκρασία. Η κλιματική αλλαγή απογυμνώνει τον τόπο πιο γρήγορα απ’ ό,τι μπορούμε να τον θεραπεύσουμε.
Και φέτος ζήσαμε μία από τις μεγαλύτερες πυρκαγιές των τελευταίων δεκαετιών. Χιλιάδες στρέμματα χάθηκαν μέσα σε λίγες ώρες, εξαφανίστηκαν δασικές εκτάσεις που χρειάστηκαν αιώνες για να δημιουργηθούν, οικοσυστήματα που δεν θα επιστρέψουν ποτέ στην αρχική τους μορφή. Η φωτιά αυτή δεν ήταν ένα φυσικό συμβάν, ήταν μια κραυγή προειδοποίησης ότι η Κύπρος βρίσκεται ήδη μέσα στην εποχή των ακραίων φαινομένων. Η απώλεια πρασίνου δεν είναι πλέον κυκλικό φαινόμενο του καλοκαιριού, είναι μόνιμη πληγή που βαθαίνει κάθε χρόνο.
Σε αυτό το νέο τοπίο, η ιστορική εικόνα της Κυβερνητικής Κατοικίας λειτουργεί σαν καθρέφτης ογδόντα ετών: τότε βλέπαμε ένα βουνό που παλεύει να πρασινίσει, σήμερα βλέπουμε ένα βουνό που παλεύει να μην επιστρέψει στην ίδια γυμνότητα. Η διαφορά είναι πως το 1945 υπήρχε χρόνος. Το 2025 ο χρόνος δεν είναι πια σύμμαχος.
Το μήνυμα του 1945 ακούγεται σήμερα πιο επείγον από ποτέ: τότε φυτεύαμε για την ειρήνη, σήμερα φυτεύουμε για την επιβίωση. Τότε η αναδάσωση ήταν υπόθεση όλων, σήμερα συχνά περιορίζεται σε υπηρεσίες. Κι όμως, η κλίμακα της καταστροφής απαιτεί επιστροφή σε εκείνη την κοινοτική φιλοσοφία. Η πρόληψη, η σωστή διαχείριση του χώρου, η συμμετοχή των δήμων και των κοινοτήτων, η περιβαλλοντική παιδεία, όλα χρειάζονται ξανά τη δέσμευση που αποπνέει το απόκομμα του 1945.
Το δέντρο του τότε ήταν υπόσχεση. Το δέντρο του σήμερα είναι άμυνα και αντίσταση. Αν θέλουμε η Κύπρος να ξαναδιεκδικήσει τον τίτλο του «παραδείσου της Μεσογείου», δεν έχουμε την πολυτέλεια να το λέμε θεωρητικά. Πρέπει να δράσουμε με την ίδια αποφασιστικότητα που έδειξε μια κοινωνία το 1945, όχι επειδή η εποχή το απαιτεί, αλλά γιατί, πολύ απλά, ο χρόνος τελειώνει.
Πηγή: Εφημερίδα «ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΦΥΛΑΞ» 1945
Του Κρίστοφερ Στ. Πιτσιλλίδη
Ιστοριοδίφη της συλλογικής μνήμης του Εφημεριδικού Τύπου