Ημέρα αναπηρίας: Άστε τις φανφάρες και κτίστε μια Κύπρο χωρίς εμπόδια

Παγκόσμια Ημέρα Αναπηρίας σήμερα. Όπως κάθε χρόνο, αναμένονται οι ίδιες ανακοινώσεις, οι ίδιες δεσμεύσεις και οι ίδιες φωτογραφίες μπροστά από μια ράμπα που συνήθως δεν λειτουργεί. Μια μέρα που όλοι προσποιούμαστε ότι είμαστε ευαισθητοποιημένοι, ενώ την υπόλοιπη χρονιά κάνουμε πως δεν βλέπουμε.
Γιατί η αλήθεια είναι πως πίσω από τα ωραία λόγια, η καθημερινότητα χιλιάδων συμπολιτών μας ΑμεΑ εξακολουθεί να καθορίζεται από εμπόδια που έπρεπε να έχουν καταργηθεί εδώ και δεκαετίες. Εμπόδια που δεν δημιουργεί η αναπηρία αλλά εμείς. Η Πολιτεία. Η κοινωνία. Οι θεσμοί.
Οι ανεπαρκείς υπηρεσίες στήριξης είναι ο κανόνας. Οι λίστες αναμονής για θεραπευτικές υπηρεσίες θυμίζουν λίστες προσμονής για θαύμα. Γονείς φτάνουν στα όριά τους επειδή οι δομές είναι λίγες, αδύναμες ή υποστελεχωμένες. Και όταν ζητούν το αυτονόητο, αντιμετωπίζονται λες και ζητούν χάρη.
Στα σχολεία, παιδιά με αναπηρία αποκλείονται επειδή «δεν υπάρχει προσωπικό». Το 2025. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπάρχουν σχολεία σε μερικές επαρχίες, που ακόμη δεν έχουν εξασφαλίσει επαρκείς συνοδούς, αφήνοντας παιδιά σε καθεστώς ημιφοίτησης ή να ταλαιπωρούνται. Και η Πολιτεία, αντί να ντρέπεται, απαντά με «προγραμματισμούς» και «διαδικασίες».
Η προσβασιμότητα στην Κύπρο παραμένει μια κακή πλάκα. Σε αρκετές πόλεις, όπως η παλιά Λευκωσία, υπάρχουν πεζοδρόμια που λες και σχεδιάστηκαν από κάποιον που δεν έχει δει ποτέ αμαξίδιο. Στα δημόσια κτήρια, οι ράμπες υπάρχουν συχνά μόνο για να δικαιολογήσουν κάποιο κονδύλι. Σε νοσοκομεία έχουμε εξοπλισμό που δεν συντηρείται και χώρους που δεν επιτρέπουν εύκολη μετακίνηση.
Ακόμη και τα πιο βασικά παραμένουν άλυτα:
• Θέσεις στάθμευσης ΑμεΑ κατειλημμένες από ασυνείδητους.
• Μέσα μαζικής μεταφοράς που δεν είναι πραγματικά προσβάσιμα.
• Ολόκληρα χωριά στα ορεινά χωρίς καμία δομή για άτομα με κινητικές δυσκολίες.
Και φυσικά, υπάρχει και η απίστευτη κυπριακή πραγματικότητα: Οι παροχές που δίνονται στα άτομα με αναπηρία συχνά δεν φτάνουν ούτε για τις βασικές ανάγκες. Μιλάμε για επιδόματα που περισσότερο μοιάζουν με υπόμνηση επιβίωσης παρά με πραγματική στήριξη. Όταν κάποιος τολμήσει να ζητήσει αξιοπρεπές εισόδημα, αντιμετωπίζεται ως «υπερβολικός».
Στα χαρτιά όλα είναι τέλεια. Η Κύπρος έχει επικυρώσει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες. Στην πράξη, όμως, λειτουργεί σαν να την έχει υπογράψει απλώς για το θεαθήναι. Η εφαρμογή της Σύμβασης είναι αποσπασματική, αργή και συχνά προσχηματική. Κανένας μηχανισμός ελέγχου δεν λειτουργεί όπως πρέπει, και όταν επισημαίνονται παραλείψεις, η απάντηση είναι πάντα ίδια: «Θα το δούμε». Με τέτοια νοοτροπία, όμως, όλα μένουν ίδια. Επιτέλους, απαιτούνται πράξεις.
Οφείλουμε, ωστόσο, να δούμε κατάματα την ωμή πραγματικότητα. Για να καταλάβουμε ότι ο αποκλεισμός δεν δημιουργείται μόνο από τις δομές. Δημιουργείται και από την κοινωνία μας. Κάθε φορά που κάποιος παρκάρει σε θέση ΑμεΑ. Κάθε φορά που ένα παιδί με αυτισμό αντιμετωπίζεται ως «πρόβλημα». Κάθε φορά που κάποιος χλευάζει ή κοιτά με λύπηση. Κάθε φορά που εμείς οι «υγιείς» δεν ενοχλούμαστε αρκετά ώστε να απαιτήσουμε αλλαγή. Η αναπηρία δεν είναι θέμα φιλανθρωπίας. Είναι θέμα δικαιοσύνης. Και η δικαιοσύνη δεν χαρίζεται, εφαρμόζεται.
Σήμερα, λοπόν, αντί για ανακοινώσεις και φανφάρες, η Πολιτεία οφείλει, επιτέλους, να κάνει αυτό που καθυστερεί χρόνια: Να περάσει από τις εξαγγελίες στις πράξεις, υλοποιώντας πλήρως και ουσιαστικά τη Σύμβαση του ΟΗΕ. Να σταματήσει να βλέπει τα άτομα με αναπηρία ως «ειδικές περιπτώσεις» και να τα αντιμετωπίσει ως ισότιμους πολίτες. Να χτίσει μια Κύπρο χωρίς εμπόδια, όχι μια Κύπρο όπου οι άνθρωποι πρέπει να παλεύουν καθημερινά ενάντια σε όλα αυτά.
Παράλληλα, κι εμείς, ως κοινωνία, ας αναρωτηθούμε απλά: Πόσο καλύτερη θα ήταν αυτή η χώρα αν αντί να γιορτάζει μια φορά τον χρόνο, άλλαζε πραγματικά; Πόσες ζωές θα γίνονταν πιο ανθρώπινες αν οι υποσχέσεις δεν έμεναν στα χαρτιά; Ίσως τότε, η Παγκόσμια Ημέρα Αναπηρίας να μην χρειαζόταν πια. Επειδή θα υπήρχε ένα κράτος και μια κοινωνία που θα σέβονταν όλους. Κάθε μέρα.