Εταιρείες που συναλλάσσονται με το Δημόσιο γεμίζουν το ταμείο της Πρώτης Κυρίας - Δημοσιοποίηση ονομάτων ζητά και ο γενικός Ελεγκτής

Ο έλεγχος της Ελεγκτικής Υπηρεσίας στο ταμείο του ανεξάρτητου Φορέα Κοινωνικής Στήριξης, που προεδρεύεται από την Πρώτη Κυρία και δέχεται μόνο ιδιωτικές εισφορές με σκοπό την οικονομική βοήθεια άπορων φοιτητών, αποκάλυψε περιπτώσεις εταιρειών που προέβησαν σε μεγάλες εισφορές στον Φορέα, ενώ είχαν ή συνέχιζαν να έχουν οικονομικές συναλλαγές με το κράτος.
Μετά από αυτή τη διαπίστωση, η Ελεγκτική Υπηρεσία συντάχθηκε με τα κοινοβουλευτικά κόμματα που ζητούν τη δημοσιοποίηση των ονομάτων των προσώπων – φυσικών και νομικών – που προβαίνουν σε εισφορές στο συγκεκριμένο ταμείο. Μάλιστα, με έκθεση που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα, η Ελεγκτική Υπηρεσία εισηγείται τη δημοσιοποίηση των ονομάτων όσων προβαίνουν σε εισφορές στον εν λόγω Φορέα πέραν των €20.000 ετησίως.
Σκιές που οδηγούν σε αμφισβήτηση
Η Ελεγκτική Υπηρεσία, αν και διευκρινίζει ότι από τις εισφορές που εντόπισε δεν τεκμηριώνεται οποιοδήποτε όφελος ή αντιπαροχή, παρατηρεί ότι δημιουργούνται συνθήκες οι οποίες «θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε δημόσια αμφισβήτηση». Επισημαίνει, επίσης, ότι το υφιστάμενο σύστημα λειτουργίας και διαχείρισης του Φορέα δεν επαρκεί για να διασφαλίσει τη θεσμική ακεραιότητα που απαιτείται στις περιπτώσεις όπου η φιλανθρωπία διασταυρώνεται με την πολιτειακή εξουσία, υποδεικνύοντας ότι χρειάζεται περισσότερη διαφάνεια. Προς αυτή την κατεύθυνση, προβαίνει σε συγκεκριμένη εισήγηση για τροποποίηση του τρόπου λειτουργίας του Φορέα, ώστε να δημοσιοποιούνται τα ονόματα όσων εισφέρουν στο ταμείο ποσά πέραν των €20.000 ετησίως. Στόχος, όπως εξηγεί η Ελεγκτική Υπηρεσία, είναι «η ενίσχυση της διαφάνειας, ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος τα οφέλη λειτουργίας του Φορέα να επισκιάζονται από δημόσια αμφισβήτηση».
Χαρακτηριστικές περιπτώσεις
* Συγκεκριμένη εταιρεία, κατά τα έτη 2023–2024, κατέβαλε συνολικές εισφορές ύψους €695.750 στον Φορέα, ενώ την ίδια περίοδο είχε διαπραγματευτεί και υπογράψει σύμβαση μεγάλης διάρκειας και μεγάλου ποσού με το κράτος.
* Έξι εταιρείες του ναυτιλιακού κλάδου κατέβαλαν συνολικές εισφορές €750.000 το έτος 2024 (ποσοστό 34% των συνολικών εισφορών του έτους), ενώ το ίδιο διάστημα το Υπουργικό Συμβούλιο έλαβε αποφάσεις σχετικά με τον φόρο χωρητικότητας, ένα ειδικό σύστημα φορολόγησης για εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές.
* Πρόσωπα συνδεδεμένα με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα – «χρυσά» διαβατήρια- κατέβαλαν δωρεές προς τον Φορέα συνολικού ύψους €685.000 κατά τα έτη 2018–2024.
Προκύπτει ιδιάζουσα σχέση
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, το νομικό πλαίσιο λειτουργίας του Φορέα έχει ιδιαιτερότητες σε σχέση με άλλα φιλανθρωπικά ταμεία. Ιδρύθηκε με νόμο, τα έσοδά του προέρχονται αποκλειστικά από ιδιωτικές εισφορές και διοικείται από Επιτροπή με Πρόεδρο τη/τον σύζυγο του εκάστοτε Προέδρου της Δημοκρατίας, τον Γενικό Λογιστή (Ταμία) και τους Γενικούς Διευθυντές τριών Υπουργείων (Μέλη).
Η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπιστώνει ότι οι ιδιαιτερότητες αυτές δημιουργούν ιδιάζουσα σχέση, καθώς ο σύζυγος της Προέδρου του Φορέα είναι ταυτόχρονα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος λαμβάνει αποφάσεις που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τις ιδιωτικές εταιρείες-εισφορείς.
Δημοσιοποίηση ονομάτων
Όπως αναφέρει στην έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία, παρόλο που δεν εντοπίζει ευθύνη ή υπόνοια παρατυπίας σε οποιοδήποτε πρόσωπο (φυσικό ή νομικό) που σχετίζεται με τον Φορέα, καθιστά σαφές ότι το υφιστάμενο σύστημα διαχείρισης δεν επαρκεί για να διασφαλίσει τη θεσμική ακεραιότητα που απαιτείται στις περιπτώσεις όπου η φιλανθρωπία διασταυρώνεται με την πολιτειακή εξουσία.
Κατά την άποψη της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, η αντιμετώπιση του ζητήματος δεν πρέπει να γίνει με λογική καταγγελίας, αλλά με θεσμική αυτοβελτίωση και ενδυνάμωση της διαφάνειας και προτείνει το εξής: Η Επιτροπή Διαχείρισης του Φορέα να θεσπίσει εσωτερική διαδικασία όπου θα αποδέχεται εισφορές μόνο από εισφορείς οι οποίοι, ταυτόχρονα με την καταβολή της εισφοράς, θα δίνουν και τη συγκατάθεση τους για δημοσιοποίηση της εισφοράς τους. Για σκοπούς πρακτικότητας αλλά και ουσίας, αυτό δύναται να εφαρμόζεται για εισφορές μεγαλύτερες συγκεκριμένου ποσού, π.χ. €20.000 ανά έτος.
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία τα οφέλη που θα προκύψουν από μια τέτοια ρύθμιση θα είναι τα εξής:
1. Ο Φορέας άμεσα και αυτόβουλα θα εφαρμόσει ένα μέτρο το οποίο θα ενισχύσει σημαντικά τη διαφάνεια και θα ελαχιστοποιήσει την οποιαδήποτε καχυποψία.
2. Δεν απαιτείται νομοθετική ρύθμιση, παρόλο που η Βουλή θα μπορούσε να το ρυθμίσει, αν το επιθυμεί, και νομοθετικά.
3. Σε μεγάλο βαθμό δεν θα επηρεαστούν οι εισφορές από φυσικά πρόσωπα εφόσον συνήθως τα ποσά που καταβάλλονται από αυτά είναι κάτω από €20.000, ενώ παράλληλα και ταυτόχρονα διατηρείται και η εμπιστευτικότητα.
4. Αποτελεί σύνηθες και βέλτιστη πρακτική για τις περισσότερες ιδιωτικές εταιρείες που καταβάλλουν σημαντικά ποσά, στο πλαίσιο της εταιρικής διακυβέρνησης, να δημοσιοποιούν τις εισφορές τους για σκοπούς διαφάνειας οπότε, οι περισσότερες εταιρείες λογικά, θα συγκατατεθούν στη δημοσιοποίηση της πράξης τους.
5. Επιτυγχάνεται κατά αναλογία ευθυγράμμιση με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ο οποίος συστήνει, για σκοπούς δεοντολογίας, όπως οι επιχειρήσεις δημοσιεύουν το ύψος και τη φύση των φιλανθρωπικών εισφορών τους, ιδιαίτερα όταν αυτές σχετίζονται με κυβερνητικούς ή δημόσιους φορείς.
Δυσκολίες στον έλεγχο
Η Ελεγκτική Υπηρεσία δεν παραλείπει στην έκθεση της να σημειώσει και τα εξής: «Οι κατάλογοι εισφορών/δωρεών που υποβλήθηκαν στην Υπηρεσία μας δεν περιλαμβάνουν στοιχεία ταυτοποίησης των δωρητών, όπως αριθμός ταυτότητας ή αριθμός εγγραφής εταιρείας με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται ο έλεγχος σχετικά με την προέλευση των δωρεών/εισφορών».
Ψηφοθηρία και ρουσφέτια
Όπως προκύπτει από τον πίνακα που δημοσιεύουμε από την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, με το που ανέλαβε την προεδρία του Φορέα η κ. Καρσερά πολλαπλασιάστηκαν οι ιδιωτικές εισφορές και συγκεκριμένα για τα έτη 2023 και 2024 έφτασαν συνολικά τα €4,3 εκατ.
Κατά τη συζήτηση της πρότασης νόμου των βουλευτών του ΔΗΣΥ, Νίκου Γεωργίου και Κυριάκου Χατζηγιάννη, για δημοσιοποίηση των ονομάτων των χορηγών του ταμείου για εισφορές άνω των €5.000, βουλευτές του ΑΚΕΛ και του ΔΗΣΥ κατήγγειλαν ότι η υφιστάμενη αδιαφάνεια δημιουργεί εύλογες ανησυχίες για ψηφοθηρία και ρουσφετολογική μεταχείριση φοιτητών.
Ο βουλευτής του ΑΚΕΛ, Χρίστος Χριστοφίδης, διερωτήθηκε γιατί το κράτος δεν καλύπτει, όπως οφείλει, τις ανάγκες των άπορων φοιτητών, «ώστε να μην εξαρτώνται από ιδιωτικές πρωτοβουλίες και ελεημοσύνες». Επισήμανε, επίσης, ότι τα ονόματα των χορηγών των κομμάτων που εισφέρουν άνω των €500 δημοσιοποιούνται και διερωτήθηκε γιατί να εξαιρείται το ταμείο της κ. Καρσερά. «Δεν γίνεται στο Προεδρικό να παίρνουν αβέρτα χρήματα και να μη γνωρίζει κανείς από πού προέρχονται», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Χριστοφίδης.
Από την πλευρά του, ο βουλευτής του ΔΗΣΥ Νίκος Γεωργίου, απαντώντας στις προειδοποιήσεις της Πρώτης Κυρίας, Φιλίππας Καρσερά, ότι η δημοσιοποίηση θα αποθαρρύνει δωρητές, διερωτήθηκε κατά πόσο τα υπόλοιπα φιλανθρωπικά ιδρύματα της Κύπρου είναι υποδεέστερα του Φορέα. Τόνισε ότι η πρόταση νόμου αποσκοπεί αποκλειστικά στη διαφάνεια, επισημαίνοντας πως «κάλλιο αργά παρά ποτέ».
Νέα ρύθμιση από Βουλή
Η πρόταση νόμου του ΔΗΣΥ που υποχρέωνε τη Διαχειριστική Επιτροπή του Φορέα να δημοσιοποιεί τα ονόματα των χορηγών άνω των €5.000 ψηφίστηκε από τη Βουλή σε νόμο τον Σεπτέμβριο του 2024. Ωστόσο, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης αρνήθηκε να την υπογράψει και προσέφυγε στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο έκρινε τον νόμο αντισυνταγματικό. Η Βουλή, πάντως, δηλώνει ότι θα επανέλθει με νέα ρύθμιση με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας στο ταμείο του Φορέα Κοινωνικής Στήριξης.