Εργολάβοι έχουν πρόσβαση σε πρώτες ύλες και κτυπούν προσφορές δημοσίου και ανταγωνιστές

Πέραν των πιθανών προσυνεννοήσεων μεταξύ εργολάβων, με σκοπό να μοιράζουν την πίτα των εκατομμυρίων των έργων του δημοσίου, τα οποία την περίοδο 2015-2024 ανήλθαν σε €2,5 δισ., υπάρχει πιο χειροπιαστή εξήγηση για το γεγονός ότι μικρός αριθμός εταιρειών αναλαμβάνουν τη μερίδα του λέοντος των συμβάσεων.
Αυτή αφορά τη διείσδυση εργολάβων στις πρώτες ύλες (λατομεία κ.ο.κ.), κάτι το οποίο τους βοηθά να κτυπούν τις προσφορές εκτοπίζοντας τους ανταγωνιστές τους.
Συγκεκριμένα, μιλώντας εκ μέρους του υπουργείου Εσωτερικών ενώπιον της κοινοβουλευτικής επιτροπής Ελέγχου, κατά τη διάρκεια της οποίας εξετάστηκε η ανάθεση δημοσίων κατασκευαστικών έργων σε εργολάβους, η κ. Μαρία Τουραπή, ανέφερε και την εξής ενδιαφέρουσα εκδοχή: «Η Κύπρος είναι μικρή αγορά.
Οι εταιρείες είναι συγκεκριμένες και κάποιες έχουν αποκτήσει την τεχνογνωσία και πληρούν όλα τα κριτήρια για να λαμβάνουν μέρος στους διαγωνισμούς. Επιπλέον, κάποιες από αυτές, πέραν της εργοληπτικής τους δραστηριότητας, κατέχουν και άλλους ομίλους εταιρειών που είναι συνυφασμένες με τα υλικά, με τις πρώτες ύλες κ.λπ., οπόταν αυτό τους βοηθά να προσφοροδοτούν πιο χαμηλά και βλέπουμε τη σημερινή εικόνα».
Η προϊσταμένη Τεχνικών Υπηρεσιών της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, κ. Στάλω Αριστείδου, ενημερώνοντας τους βουλευτές για τα ευρήματα της έκθεσης ανέφερε και τα ακόλουθα:
>> Την περίοδο 2015-2024 η Cyfield ανέλαβε 157 έργα αξίας €563.955.27, οι Αδελφοί Ιακώβου ανέλαβαν 84 έργα αξίας €321.977.123 ενώ η Cybarco Ltd ανέλαβε 40 έργα αξίας €140.976.255.
>> Οι εταιρείες αυτές ανέλαβαν το 40,8% των δημοσίων έργων της πιο πάνω περιόδου κατά την οποίαν ανατέθηκαν 2.164 συμβάσεις αξίας €2,5 δισ.
Σχετικά με τους ρυθμούς υλοποίησης των έργων ανέφερε, πως ο μέσος όρος σύμβασης κάθε έργου κυμαίνεται στις 601 ημέρες, ενώ ο μέσος όρος καθυστέρησης στην υλοποίηση των έργων, στις 461 ημέρες.
Είπε, επίσης, πως στο 14,2% των προσφορών είχε υποβληθεί μόνο μία προσφορά, η οποία, τελικά, κατακυρώθηκε σε αυτόν που την υπέβαλε.
Στην έκθεση γινόταν παραπομπή σε ολιγοπώλιο και σε δεσπόζουσα θέση του ομίλου Cyfield, με αναφορά πως «ένα σημαντικό ποσοστό της συνολικής συμβατικής αξίας συγκεντρώθηκε σε περιορισμένο αριθμό εργολάβων».
Σχετικά με το κατά πόσον η εταιρεία Cyfield έχει δεσπόζουσα θέση στην αγορά, η πρόεδρος της Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού (ΕΠΑ) ανέφερε ότι δεν θεωρεί πως το μερίδιο 22% στην υλοποίηση έργων του δημοσίου παραπέμπει σε δεσπόζουσα θέση.
Σημειώνεται, πως από τη συζήτηση δεν προέκυψαν στοιχεία για προσυνεννοήσεις μεταξύ εταιρειών, αλλά η επιτροπή ζήτησε από τον Γενικό Ελεγκτή να εξετάσει το συγκεκριμένο ενδεχόμενο.
Την επιτροπή απασχόλησε και το γεγονός ότι ενώ εργολάβοι ανέλαβαν κατ’ επανάληψη έργα τα οποία δεν μπόρεσαν να υλοποιήσουν, εντούτοις τους ανατίθενται και νέα έργα.
Ο Γενικός Λογιστής της Δημοκρατίας, κ. Ανδρέας Αντωνιάδης, ανέφερε πως στο Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων περιελήφθησαν πρόνοιες, οι οποίες βοηθούν στον αποκλεισμό εργολάβων που δεν ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους.
Για την εταιρεία που παρουσίασε τα προβλήματα, ο κ. Αντωνιάδης ανέφερε ότι είχε περιληφθεί στο μητρώο αποκλεισμού την περίοδο 2021-2013, αλλά επανήλθε και μπορούσε να επανέλθει επειδή ο αποκλεισμός ήταν διετής.
Είπε, επίσης, πως όταν προκηρύσσεται μία προφορά και διαπιστώνεται πως οποιοσδήποτε οικονομικός φορέας έχει στο ενεργητικό του σύμβαση, την οποία δεν εκτέλεσε επαρκώς, τότε οι αναθέτουσες Αρχές πρέπει να τον αποκλείουν από τη διαδικασία συμμετοχής στον διαγωνισμό. «Αυτό ισχύει από τον Αύγουστο του 2025», είπε.