Επ. Διοικήσεως: Εμπόδια ψηφιακής πρόσβασης για αιτητές διεθνούς προστασίας

Την εξεύρεση και εφαρμογή λύσεων γενικής εφαρμογής έστω και εκτός ψηφιακών διαύλων, που θα επιτρέπουν στους αιτητές διεθνούς προστασίας να αποκτούν πρόσβαση σε όλες τις κρατικές πλατφόρμες, στο πλαίσιο των κυβερνητικών ψηφιακών στρατηγικών, ζητά η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Στυλιανού-Λοττίδη, σε έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα τη Δευτέρα αναφορικά με την αδυναμία πρόσβασης αιτούντων διεθνούς προστασίας στις διαδικασίες πιστοποίησης προφίλ φυσικών προσώπων στο CY-Login και στις ψηφιακές υπηρεσίες του κράτους.
Σύμφωνα με το κείμενο της έκθεσης, το Γραφείο της Επιτρόπου ενημερώθηκε από Μη Κυβερνητική Οργάνωση ότι οι αιτητές διεθνούς προστασίας δεν εξυπηρετούνται από τα Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη (ΚΕΠ) καθώς και από τα Κέντρα Πολίτη (ΚΕ.ΠΟ) των Κυπριακών Ταχυδρομείων, για σκοπούς πιστοποίησης προφίλ (profile identification) και, συνακόλουθα, δεν έχουν τη δυνατότητα εγγραφής στην Κυβερνητική Πύλη CY-Login.
Προστίθεται ότι ως αποτέλεσμα της μη πρόσβασης της πληθυσμιακής αυτής ομάδας που διαμένει νόμιμα στη Δημοκρατία, στις ψηφιακές υπηρεσίες του κράτους, «εκμηδενίζεται/περιορίζεται και η πρόσβασή τους σε δικαιώματα όπως το δικαίωμα στην εργασία, δεδομένου ότι δεν έχουν της δυνατότητα εγγραφής ή ανανέωσης της εγγραφής τους στα Γραφεία Εργασίας», ενώ έχει, επιπλέον, επηρεαστεί αρνητικά και η πρόσβασή τους σε επιδόματα ή έχουν απωλέσει επιδόματα όπως επίδομα μητρότητας, τέκνου και άδειας ασθενείας, αδυναμία συμμετοχής τους σε σχέδια επιδότησης ενώ προσκόμματα αντιμετωπίζουν και στο θέμα εγγραφής παιδιών τους στα σχολεία.
Συμπληρώνεται ότι στο Γραφείο της Επιτρόπου υποβλήθηκε και ατομικό σχετικό παράπονο από αιτητή διεθνούς προστασίας που, λόγω μη πρόσβασής του στο CY-Login, αδυνατούσε να ολοκληρώσει σχετικές με την εξασφάλιση άδειας εργασίας διαδικασίες, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές δυσκολίες.
Όπως αναφέρεται, στο πλαίσιο της διερεύνησης του θέματος, ζητήθηκαν τα σχόλια και οι απόψεις της Διευθύντριας Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού (ΤΔΔΠ) και της Διευθύντριας Τμήματος Μετανάστευσης (ΤΜ), με τη Διευθύντρια ΤΔΔΠ να διαβιβάζει το θέμα στην Αν. Διευθύντρια Τμήματος Υπηρεσιών Πληροφορικής (ΤΥΠ) με επιστολή της ημερ. 24/2/2025, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων ότι σύμφωνα με η διαδικασία ταυτοποίησης προφίλ φυσικών προσώπων στο CY-Login, η οποία καθορίστηκε από το ΤΥΠ, ως αρμόδιο Τμήμα για το εν λόγω θέμα, στα ΚΕΠ (και στα ΚΕ.ΠΟ), ταυτοποιούνται προφίλ φυσικών προσώπων μόνο αν τα πρόσωπα αυτά είναι κάτοχοι κυπριακής ταυτότητας ή Βεβαίωσης Εγγραφής (για Ευρωπαίους πολίτες) ή Άδειες παραμονής σε ισχύ (για μη Ευρωπαίους πολίτες), ως εκ τούτου, βάσει της εν λόγω διαδικασίας, οι αιτητές διεθνούς προστασίας δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν καθότι δεν κατέχουν Άδεια Παραμονής σε ισχύ, έστω και αν κατέχουν και παρουσιάζουν τη σχετικοί βεβαίωση (confirmation letter) που επιβεβαιώνει το γεγονός ότι έχουν αιτηθεί διεθνή προστασίας στη χώρα.
Προστίθεται ότι για το εν λόγω θέμα, εκπρόσωποι του ΤΔΔΠ είχαν παραστεί σε συνάντηση στο ΤΥΠ η οποία πραγματοποιήθηκε στις 26/10/2022 και στην οποία συμμετείχαν επίσης εκπρόσωποι του τότε Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, της Υπηρεσίας Ασύλου και του Τμήματος Ταχυδρομικών Υπηρεσιών (ΚΕΠΟ-ως σημείο ταυτοποίησης προφίλ CY-Login), για συζήτηση αναφορικά με τον χειρισμό των περιπτώσεων αυτών και άλλων συναφών περιπτώσεων, ωστόσο, έκτοτε, δεν έχει ληφθεί οποιαδήποτε ενημέρωση ή περαιτέρω οδηγίες για διαφοροποιήσει στον τρόπο χειρισμού των περιπτώσεων αυτών.
Σύμφωνα με το κείμενο της έκθεσης, η Αν. Διευθύντρια του ΤΥΠ έθεσε υπόψη της Επιτρόπου τις σχετικές της θέσεις με επιστολή ημερ. 9/4/2025, σύμφωνα με τις οποίες στην προαναφερθείσα συνάντηση αναφέρθηκε από την Υπηρεσία Ασύλου και το Τμήμα Μετανάστευσης ότι κατά την αρχική διαδικασία αίτησης ασύλου θεωρείται ότι δεν γίνεται ταυτοποίηση/ταυτοπροσωπία του ατόμου, με πιο συνηθισμένο λόγο την απουσία επίσημων εγγράφων ή πιστοποιητικού ταυτοπροσωπίας του αιτητή, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο/η αιτήτης ασύλου, σε μεταγενέστερο στάδιο αλλάζει τα στοιχεία του/της όπως όνομα, επίθετο και ημερομηνία γέννησης.
Η Αν. Διευθύντρια του ΤΥΠ προσέθεσε ότι κατά την διάρκεια εξέτασης της αίτησης ασύλου γίνεται ενδελεχής έρευνα για την ταυτοποίηση του αιτητή και όταν η αίτηση γίνεται δεκτή και ο αιτητής καταστεί δικαιούχος διεθνούς προστασίας, τότε ο αιτητής λαμβάνει άδεια παραμονής στην Κυπριακή Δημοκρατία και εγγράφεται στο μητρώο του ΤΜ (ARS) και ο αλλοδαπός λαμβάνει την άδεια αφού υποβληθεί αίτηση στο ΤΜ.
«Με βάση τα πιο πάνω, η ταυτοποίηση αιτητών διεθνούς προστασίας στην υπηρεσία CY-Login δεν μπορεί να εφαρμοστεί αφού δεν πληρούνται τα κριτήρια των σημείων 2,3, και 4 σε συνδυασμό με τα σημεία 6.1 και 6.2. Όταν ο αιτητής καταστεί δικαιούχος διεθνούς προστασίας και εγκριθεί το αίτημά του για άδεια παραμονής από το ΤΜ (σημείο 6.4), τότε θα μπορεί να ταυτοποιηθεί στην υπηρεσία CY-Login. Καθώς εντοπίζεται πρόβλημα στην παροχή υπηρεσιών με ψηφιακά μέσα στην εν λόγω ομάδα πολιτών, θεωρούμε ότι η εξυπηρέτησή τους θα πρέπει αν γίνεται μέσω εναλλακτικών καναλιών για παράδειγμα με επιτόπου παρουσία στα αρμόδια Υπουργεία/Τμήματα/Υπηρεσίες (Φορείς)», σημειώνει ακολούθως η Αν. Διευθύντρια του ΤΥΠ.
Προσθέτει ότι παρόλο που το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής (ΥΕΚΨΠ) μέσω του ΤΥΠ, έχε αρμοδιότητα στον τρόπο ανάπτυξης των ψηφιακών υπηρεσιών και προωθεί την ψηφιακή μετάβαση, εντούτοις η απόφαση για εναλλακτικά κανάλια εξυπηρέτησης και συγκεκριμένα αυτών της επιτόπου εξυπηρέτησης στα γραφεία των αρμόδιων Φορέων ή των χειρόγραφων αιτήσεων ή των τηλεφωνικών κέντρων εξυπηρέτησης, αποτελεί απόφαση των εν λόγω αρμόδιων Υπουργείων/Τμημάτων στα οποία ανήκουν οι ψηφιακές υπηρεσίες.
«Ενόψει των πιο πάνω, θεωρούμε ότι παράλληλα με τις ψηφιακές υλοποιήσεις, η υλοποίηση και η λειτουργιά των εν λόγω εναλλακτικών καναλιών εξυπηρέτησης από τους αρμόδιους Φορείς θα πρέπει να καταστεί υποχρεωτικής», καταλήγει η Αν. Διευθύντρια του ΤΥΠ.
Σύμφωνα με την Επίτροπο, κατά τη διάρκεια της διερεύνηση του θέματος από το γραφείο της, η ΜΚΟ ενημέρωνε για επαφές της με εμπλεκόμενες υπηρεσίες για σκοπούς στήριξης επηρεαζόμενων ατόμων που αποτείνονται σε αυτήν, και για συναφείς εξελίξεις σε σχέση με πρακτικές που κάποιες υπηρεσίες έχουν υιοθετήσει, προς επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι αιτούντες διεθνούς προστασίας, εξαιτίας των, ως άνω, περιορισμών.
Ενδεικτικά, σύμφωνα με την ΜΚΟ, αναφέρεται ότι για σκοπούς επιδόματος μητρότητας και επιδόματος άδειας ασθενείας, οι Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων συμφώνησαν να κάνουν αποδεκτή την υποβολή έντυπων αιτήσεων από αιτητές διεθνούς προστασίας που δεν έχουν πρόσβαση στο CY-Login, ενώ σχετικές διευθετήσεις έχουν γίνει και από το Τμήμα Εργασίας για σκοπούς εξασφάλισης της εγγραφή αιτητών διεθνής προστασίας που δεν κατέχουν Άδεια Παραμονής.
Προστίθεται ότι η ΜΚΟ έθεσε υπόψη της Επιτρόπου ηλεκτρονική επιστολή του CY-Login Support Team προς εξυπηρέτηση της Οργάνωσης, με βάση την οποία, «[…] σύμφωνα με την πολιτική του CY-Login, οι αιτητές ασύλου δεν μπορούν να χρησιμοποιούν και να έχουν προφίλ στην υπηρεσία CY-Login».
Σύμφωνα με την Επίτροπο, η διενεργηθείσα έρευνα έχει καταδείξει ότι οι αιτητές διεθνούς προστασίας, εφόσον δεν διαθέτουν φυσική άδεια παραμονής, δεν μπορούν να ολοκληρώσουν τη διαδικασία ταυτοποίησης προφίλ για σκοπούς εγγραφής στην Κυβερνητική Πύλη CY-Login, με αποτέλεσμα, να μην έχουν πρόσβαση στην Κυβερνητική Πύλη και να αποκλείονται από κρατικές υπηρεσίες και διαδικασίες που προϋποθέτουν χρήση ψηφιακών μέσων και που δεν μπορούν, πλέον, να ολοκληρωθούν δια ζώσης, οδηγώντας σε καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση βασικών υποθέσεών τους, σε πρόσβαση δικαιωμάτων τους, ενδεχόμενη διοικητική ταλαιπωρία τους ή εξάρτησή τους από τρίτους για ολοκλήρωση απλών διαδικασιών και ουσιαστικό διοικητικό αποκλεισμό τους.
Η Επίτροπος τονίζει επίσης ότι η υφιστάμενη πρακτική δημιουργεί σημαντικά εμπόδια στους αιτητές διεθνούς προστασίας, κατά την άσκηση βασικών δικαιωμάτων, ιδίως σε ένα περιβάλλον όπου η δημόσια διοίκηση μεταβαίνει ταχύτατα σε πλήρη ψηφιοποίηση χωρίς την παροχή εναλλακτικών οδών πρόσβασης.
Αναγνωρίζοντας παράλληλα τις προκλήσεις που αναφύονται ως προς την ταυτοπροσωπία των αιτητών διεθνούς προστασίας, ιδίως σε περιπτώσεις απουσίας επίσημων εγγράφων ή διαφοροποιήσεων στα στοιχεία ταυτότητας που δηλώνονται κατά την είσοδο στη χώρα, σημειώνει ότι οι δυσχέρειες αυτές δεν μπορούν να δικαιολογούν την πλήρη ή ουσιαστική αποστέρηση των αιτητών διεθνούς προστασίας από την πρόσβασή τους σε δημόσιες υπηρεσίες που καθίστανται πλέον διαθέσιμες σχεδόν αποκλειστικά μέσω ψηφιακών μέσων, αντιθέτως «επιβάλλουν τον σχεδιασμό μηχανισμών ταυτοποίησης που, διατηρώντας τα αναγκαία επίπεδα ασφάλειας και αξιοπιστίας, δεν επιφέρουν δυσανάλογο αποκλεισμό ούτε υπονομεύουν την άσκηση δικαιωμάτων που το ενωσιακό και εθνικό δίκαιο κατοχυρώνει για τους αιτητές κατά το στάδιο εξέτασης της αίτησής τους».
«Υπό το φως των πιο πάνω, συνάγεται ότι η αποκλειστική εξάρτηση των ψηφιακών υπηρεσιών από έγγραφα ταυτότητας που οι αιτητές δεν μπορούν να κατέχουν, δημιουργεί, έμμεσο προσωρινό αποκλεισμό ο οποίος θα πρέπει να αρθεί με εναλλακτικούς τρόπους πρόσβασης. Στα πλαίσια αυτά, χαιρετίζω τα διαβήματα στα οποία, όπως έχω ενημερωθεί, έχουν προβεί συγκεκριμένες κρατικές υπηρεσίες εφαρμόζοντας αποτελεσματικούς μη ψηφιακούς δίαυλους, διασφαλίζοντας τον μη αποκλεισμό των αιτητών διεθνούς προστασίας από αγαθά και υπηρεσίες των οποίων είναι δικαιούχοι, ανεξάρτητα από την κατοχή φυσικής άδειας παραμονής», αναφέρει συμπερασματικά η Επίτροπος Διοικήσεως.
Προσθέτει ότι με δεδομένες τις συνέπειες που δύναται να επιφέρει ο ψηφιακός αποκλεισμός της εν λόγω πληθυσμιακής ομάδας σε ότι αφορά την πρόσβασή τους σε τομείς όπως την εκπαίδευση, την αγορά εργασίας, την πληροφόρηση, την κοινωνική ένταξη και την ανεξάρτητη διαβίωση, θα πρέπει να εξευρεθούν και να εφαρμοστούν λύσεις γενικής εφαρμογής έστω και εκτός ψηφιακών διαύλων, που θα επιτρέπουν στους αιτητές διεθνούς προστασίας να αποκτούν πρόσβαση σε όλες τις κρατικές πλατφόρμες, στο πλαίσιο των κυβερνητικών ψηφιακών στρατηγικών.
«Κρίνεται, συνακόλουθα, αναγκαίο όπως οι εμπλεκόμενες δημόσιες υπηρεσίες συνεργαστούν στενά μεταξύ τους, καθώς και με άλλους αρμόδιους φορείς, προκειμένου να διασφαλιστεί η ολοκληρωμένη και αποτελεσματική διαχείριση του ζητήματος που έχει προκύψει, διατηρώντας τα αναγκαία επίπεδα ασφάλειας και αξιοπιστίας. Η διατμηματική συνεργασία θα συμβάλει στην ταχύτερη λήψη αποφάσεων και στη βελτιστοποίηση των παρεχόμενων λύσεων», καταλήγει το κείμενο της έκθεσης, η οποία, όπως σημειώνεται, κοινοποιήθηκε σε όλες τις εμπλεκόμενες/ενδιαφερόμενες στο θέμα υπηρεσίες, και ειδικότερα στο Υφυπουργείο Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας, στο Υφυπουργείο Έρευνας Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, στην Υπηρεσία Ασύλου και στο Τμήμα Ταχυδρομικών Υπηρεσιών, για τις δικές τους ενέργειες στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους καθώς επίσης και στο ΤΔΔΠ για ενημέρωση.
Πηγή: ΚΥΠΕ