Επιστημονική έρευνα για τη σύγχρονη ιστορία μας

Σήμερα παίρνω τη σκυτάλη από τον Γιώργο Κουμουλλή ο οποίος με το άρθρο του στον «Πολίτη» το Σάββατο 22/11/25 «Φοβόμαστε να διδάσκουμε την σύγχρονη ιστορία της πατρίδας μας» μας δίνει την ευκαιρία για μια ακόμα δική μας ανάλυση του ως άνω θέματος. Θα αρχίσω το άρθρο μας με παλαιότερη αναφορά του ΓΓ του ΟΗΕ ο οποίος καυτηριάζει την ελληνοκυπριακή πλευρά σχετικά με τα βιβλία ιστορίας με στόχο την αποφυγή της διχαστικής προπαγάνδας που κυριαρχεί και σίγουρα δεν ευνοεί την επανένωση τώρα που ο Κύπριος ηγέτης Έρχιουρμαν αναπτέρωσε τις ελπίδες μας παρά τον πόλεμο που αντιμετωπίζει από τους ξεδιάντροπους διχοτόμους. Από όποια γωνία και αν θεωρήσουμε το ως άνω θέμα είναι σίγουρο ότι γενικά έχουμε τάση να αλλοιώνουμε γεγονότα προς όφελός μας, όλοι οι άλλοι έχουν άδικο μονό εμείς έχουμε δίκιο και διαχρονικά αναφερόμαστε σε νίκες και επιτυχίες που μόνο εμείς τις θεωρούμε τέτοιες. Με αυτό τον τρόπο καταγράφουμε την ιστορία λανθασμένα με τραγικές συνέπειες. Αυτό μας αναγκάζει να διεξέλθουμε αυτό το καυτό ζήτημα επειδή πιστεύουμε ότι η ιστορία μιας χώρας παίζει τρομακτικά καθοριστικό ρόλο στην παιδεία των νέων μας, της νέας γενιάς, το μέλλον μιας επανενωμένης πατρίδας χωρίς τα συρματοπλέγματα της ντροπής. Σίγουρα ο κάθε λαός είναι περήφανος για την ιστορία του επειδή εκφράζει τα εθνικά του ιδανικά, τους αγώνες του, την κουλτούρα του και τις παραδόσεις του. Έχει περάσει από γενιά σε γενιά πλάθοντας τον χαρακτήρα ενός έθνους ο οποίος θεωρείται αδιαπραγμάτευτος. Αυτός είναι και ο λόγος που μια μεγάλη μερίδα του λαού αρνείται κατηγορηματικά να δεχθεί την αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων της ιστορίας, που έγινε επί Ταλάτ στην τουρκοκυπριακή κοινότητα. Είναι φανερό ότι χρειαζόμαστε τη βοήθεια ενός ευφάνταστου, ευέλικτου και πολύπλευρου σχεδίου το οποίο θα χρησιμοποιήσουμε σαν αρχικό σημείο όπου οι άνθρωποι θα απαλλαγούν από τον φόβο ότι η ιστορία τους θα αλλάξει ή θα διαγραφεί. Πρέπει να καταστήσουμε κρυστάλλινα καθαρή τη διαφορά μεταξύ αναθεώρησης σχολικών βιβλίων ιστορίας και αλλαγής ιστορίας. Οι δεδομένες διαστάσεις του ιστορικού κόσμου ενός έθνους πιστεύεται ότι στηρίζονται στην αλήθεια και αντικειμενικότητα. Και όμως, η οποιαδήποτε έρευνα έχει γίνει μέσα στις ανεξερεύνητες διαστάσεις της ιστορίας δείχνει ότι το στοιχείο της υποκειμενικότητας βρίσκεται παντού για να εξυπηρετήσει κοντόφθαλμα συμφέροντα τα οποία αλλοιώνουν την αλήθεια και πολλές φορές οδηγούν σε τραγωδίες. Είναι, ως εκ τούτου, υψίστης σημασίας να σχεδιάσουμε έναν κατάλογο με ερωτήσεις οι οποίες θα προσθέσουν μια άλλη διάσταση στο ήδη υπάρχον ερωτηματολόγιο για την αλήθεια ιστορικών γεγονότων και να αναθέσουμε το έργο της επανεξέτασης της ιστορίας σε διάσημους ιστορικούς αναλυτές με κύρος των οποίων η αντικειμενικότητα θα είναι υπεράνω κάθε υποψίας. Είναι σίγουρα, επιτακτικό να ρίξουμε περισσότερο φως στα συναινετικά στοιχεία μέσα από την ιστορία μας δίνοντας έμφαση στις περιόδους ειρηνικής συμβίωσης -στην περίπτωσή μας- των δύο κοινοτήτων, τον τρόπο ζωής τους, τα ήθη και έθιμά τους και την κουλτούρα τους, των οποίων η εναλλακτικότητα ορισμένων στοιχείων ήταν φανερή μέσα στις δύο κοινότητες. Όλοι όσοι έχουν φοιτήσει σε οποιοδήποτε σχολείο γνωρίζουν, τουλάχιστον, μεγάλο μέρος της ιστορίας μας ανάλογα με τον τρόπο που είχε παρουσιασθεί σ’ αυτούς μέσα από τα σχολικά βιβλία.
Όμως έχουμε την εύλογη απορία που μας οδηγεί να αναρωτηθούμε πόσοι από αυτούς μπορούν να διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ ενός ιστορικού γεγονότος και παραδοσιακού στοιχείου που έχει δοθεί σαν ιστορικό γεγονός για να «προσθέσει στη δόξα του έθνους». Πιστεύω ότι πολύ λίγοι από τους παλιούς μαθητές και μόνο μια μικρή μειονότητα των σημερινών μαθητών μπορούν να διακρίνουν την πιο πάνω διαφορά. Συνεπώς, ένας από τους πιο σπουδαίους παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη στην αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων της ιστορίας είναι η απάλειψη εθνικιστικών στοιχείων τα οποία βασίζονται στην παράδοση γιατί, τολμώ να πω, υπάρχει ο κίνδυνος γελοιοποίησης της ιστορίας η οποία παρουσιάζεται σαν παιδικό παραμύθι. Επηρεαζόμενοι από επιδράσεις διαφόρων ειδών έχουμε την τάση να αποκρύβουμε όλη την αλήθεια αγνοώντας τα λάθη μας και ρίχνοντας ευθύνες σε άλλους. Δεν χρειάζεται κάποιος τις υπηρεσίες ειδικού επί ιστορικών θεμάτων για να καταλήξει στο πιο πάνω συμπέρασμα όταν διαβάσει ένα σχολικό βιβλίο ιστορίας, το οποίο κτυπητά φανερώνει τις πιο πάνω αδυναμίες. Η αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων ιστορίας πρέπει να περιλαμβάνει λεπτομερή ανάλυση των γεγονότων τα οποία δεν πρέπει να επικεντρώνονται μόνο σε θριαμβευτικές νίκες αλλά και σε ταπεινωτικές ήττες. Το μεγαλείο ενός έθνους καθώς και τα μοιραία λάθη του πρέπει να γίνονται γνωστά μέσα από την ιστορία του. Οι λαοί πρέπει να είναι περήφανοι για τα κατορθώματά τους αλλά και να έχουν την ευκαιρία να μαθαίνουν μέσα από τα λάθη τους για να μην πέφτουν σε παγίδες και να τα επαναλαμβάνουν με καταστροφικές συνέπειες. Η ιστορία είναι μέρος της παιδείας, η οποία είναι θησαυρός που πρέπει να διαφυλάττεται με ευλάβεια μια και είναι το μοναδικό μας στήριγμα στον αγώνα που διεξάγουμε για μια ελεύθερη και ενωμένη Κύπρο. Είναι για αυτό που οι ιδεολογικές μας διαφορές πρέπει να αφεθούν στην άκρη για να μπορέσουμε να αγωνιστούμε με στόχο να λάμψει η αλήθεια για το καλό της πατρίδας μας.
*ΒΑ, ΜΑ, PhD πρώην επιθεωρητή και πρώτου λειτουργού Εκπαίδευσης, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού