Επέζησαν απ’ το ναυάγιο, πνίγηκαν από το σύστημα: Νέα στοιχεία στο φως για την τραγωδία με μετανάστες στο Κάβο Γκρέκο

Νέα στοιχεία έρχονται στο φως μετά από πολύμηνη έρευνα που πραγματοποίησε ομάδα δημοσιογράφων από την Κύπρο και το εξωτερικό και δημοσιεύθηκε χθες από τα ειδησειογραφικά δίκτυα CIReN και Syraj, σε σχέση με το ναυάγιο μεταναστών που είχε σημειωθεί τον περασμένο Μάρτιο ανοικτά του Κάβο Γκρέκο.
Να υπενθυμίσουμε ότι βάρκα που είχε ξεκινήσει από τον Λίβανο φορτωμένη με 21 Σύρους μετανάστες βυθίστηκε το βράδυ της 14ης Μαρτίου 2025 στα ανοικτά της Κύπρου, με αποτέλεσμα 19 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και μόλις δύο να διασωθούν. Από τα παγωμένα νερά της θάλασσας διασώστες είχαν ανασύρει τρείς μέρες μετά το ναυάγιο επτά σορούς, ενώ οι υπόλοιπες δεν βρέθηκαν ποτέ.
Το δίκτυο CIReN μέλος του ευρύτερου δικτύου ερευνητών δημοσιογράφων της OCCRP καθώς και το συριακό δίκτυο Syraj, δημοσίευσαν χθες τα ερυρήματα πολύμηνης δημοσιογραφικής έρευνας σε σχέση με τις συνθήκες του ναυαγίου, αλλά και σε σχέση με τον χειρισμό τότε των κυπριακών αρχών που κλήθηκαν να βοηθήσουν βάρκα σε κινδύνο μετά από μήνυμα που έλαβαν από την οργάνωση Watch The Med Alarm Phone τα μεσάνυχτα του Σαββάτου 15 Μαρτίου.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα η βάρκα απέπλευσε από τον Λίβανο τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής 14 Μαρτίου 2025. Αρχεία κλήσεων που εξασφάλισαν οι δημοσιογράφοι έδειξαν ότι ένας από τους επιβάτες που χάθηκαν, ο 21χρονος Χασάν, τηλεφώνησε στον πατέρα του από το δορυφορικό τηλέφωνο του χειριστή της βάρκας στις 18:16. Ώρες αργότερα, όταν πια οι συγγενείς των επιβαινόντων σταμάτησαν να έχουν νέα τους και δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν με κανέναν μέσω του δορυφορικού τηλεφώνου, άρχισαν να πανικοβάλλονται.
Η οργάνωση Watch The Med Alarm Phone, ένα δίκτυο εθελοντών που βοηθά πρόσφυγες σε κίνδυνο στη Μεσόγειο, ανέφερε ότι ένας συγγενής επικοινώνησε μαζί τους το Σάββατο 15 Μαρτίου και τους έδωσε τον αριθμό του δορυφορικού τηλεφώνου, καθώς και μια φωτογραφία που είχε σταλεί κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Η εικόνα περιείχε μεταδεδομένα γεωεντοπισμού, τα οποία επέτρεψαν στην Alarm Phone να εκτιμήσει τις συντεταγμένες και τον χρόνο λήψης της φωτογραφίας.
Με αυτά τα στοιχεία, η Alarm Phone επικοινώνησε μέσω email στις 11:11 μ.μ. (ώρα Κύπρου) του Σαββάτου, ενημερώνοντας τις αρχές για σκάφος σε κίνδυνο και παραθέτοντας τις εκτιμώμενες συντεταγμένες. Μέχρι τότε είχαν περάσει περισσότερες από 24 ώρες από το ναυάγιο.
Όταν οι εθελοντές της Alarm Phone συνέχισαν με τηλεφωνικές κλήσεις προς το κυπριακό Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΚΣΕΔ), ενημερώθηκαν ότι οι αρχές διερευνούσαν την υπόθεση.
Το ΚΣΕΔ δήλωσε στους δημοσιογράφους που έκαναν την έρευνα, ότι εκείνη τη νύχτα ξεκίνησε άμεσα επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, σημειώνοντας όμως ότι θεωρούσαν την ειδοποίηση του Alarm Phone μη επιβεβαιωμένη.
«Πολλές πληροφορίες τελικά επιβεβαιώνονται, αλλά όχι όλες», ήταν η δήλωση στο CIReN του τότε υπαρχηγού του ΚΣΕΔ, Γιώργου Οικονόμου (ο οποίος έκτοτε προήχθη σε διοικητή). «Υπήρξαν περιπτώσεις όπου δόθηκαν πληροφορίες που δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα», πρόσθεσε, αναφερόμενος στην Alarm Phone.
«Για εμάς υπάρχει διαβάθμιση της πληροφορίας», ανέφερε στους δημοσιογράφους ο τότε διοικητής του ΚΣΕΔ, Ανδρέας Χαραλαμπίδης. «Αν μια πληροφορία ότι κάποιος βρίσκεται σε κίνδυνο δεν επιβεβαιώνεται, υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία που ακολουθούμε και ξεκινάμε έρευνα μέχρι να επιβεβαιωθεί αν υπάρχει ή όχι κίνδυνος».
«Η διαδικασία ακολουθεί τα ίδια βήματα όπως όταν υπάρχει επιβεβαίωση — απλώς δεν πραγματοποιείται διάσωση. Από την πλευρά της έρευνας και διάσωσης, ξεκινάμε την έρευνα μέχρι να υπάρξει επιβεβαίωση».
Σύμφωνα με τον κ. Οικονόμου, το περιπολικό σκάφος που βρισκόταν στη θάλασσα εκείνο το βράδυ — το «Πενταδάκτυλος» — έλαβε εντολή να κατευθυνθεί προς το σημείο που είχε αναφέρει ηAlarm Phone στο email της.
Ωστόσο, δεδομένα παρακολούθησης πλοίων που ανέκτησε το διεθνές δημοσιογραφικό δίκτυο OCCRP και ανέλυσαν οι δημοσιογράφοι στην έρευνά τους, έδειξαν ότι το «Πενταδάκτυλος» ακολούθησε τη συνηθισμένη διαδρομή περιπολίας του εκείνη τη νύχτα και δεν προσέγγισε τις συντεταγμένες της Alarm Phone, παραμένοντας σε απόσταση τουλάχιστον 30 χιλιομέτρων στο διάστημα 00.00 π.μ. και 8 π.μ. της Κυριακής.
Μόνο όταν το «Πενταδάκτυλος» κατέπλευσε στη μαρίνα της Αγίας Νάπας, γύρω στις 9 π.μ. της Κυριακής, τα δεδομένα που συνέλεξαν οι δημοσιογράφοι, έδειξαν δραστηριότητα στην περιοχή που είχε υποδείξει η ΜΚΟ.
Οι αρχές πάντως δήλωσαν στο CIReN ότι γύρω στις 9 π.μ. έλαβαν από την εταιρεία του δορυφορικού τηλεφώνου τις συντεταγμένες της τελευταίας γνωστής θέσης του τηλεφώνου του χειριστή του σκάφους — μόλις 20 ναυτικά μίλια από τις συντεταγμένες της Alarm Phone — καθώς και επιβεβαίωση ότι το τελευταίο σήμα είχε σταλεί 30 ώρες νωρίτερα.
Δεδομένα παρακολούθησης έδειξαν σύμφωνα με το δημοσίευμα, ότι το σκάφος της κυπριακής αστυνομίας «Ευαγόρας Παλληκαρίδης» περιπολούσε την Κυριακή σε περιοχή 20–25 χιλιόμετρα βόρεια από τις συντεταγμένες της Alarm Phone.
Σύμφωνα με αξιωματούχους, την Κυριακή αναπτύχθηκαν και ελικόπτερα έρευνας και διάσωσης, αλλά τα δεδομένα παρακολούθησης της αεροπορικής κίνησης, έδειξαν ένα αεροσκάφος επιτήρησης να πραγματοποιεί κύκλους πάνω από την περιοχή.
Όταν εντοπίστηκε ο πρώτος επιζών από τη Λιμενική, το απόγευμα της Δευτέρας, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης, Μάριος Χαρτσιώτης, είχε δηλώσει δημόσια, όπως αναφέρει το δημοσίευμα, ότι ο εντοπισμός ήταν «εντελώς τυχαίος και συμπτωματικός», επαναλαμβάνοντας δηλώσεις του υπουργού Άμυνας, Βασίλη Πάλμα. Το ΚΣΕΔ μάλιστα είχε αναφέρει πως το απόγευμα της Δευτέρας ξεκίνησε η επιχείρηση έρευνας και διάσωσης που οδήγησε στη διάσωση του δεύτερου επιζώντα και στον εντοπισμό επτά σορών.
Σύμφωνα με τα όσα είχε πει ο κ. Οικονόμου, σοροί και επιζώντες εντοπίστηκαν σε μία απόσταση 12 ναυτικών μιλίων από τις συντεταγμένες της ΜΚΟ και 14 ναυτικών μιλίων από την τελευταία γνωστή θέση του δορυφορικού τηλεφώνου, 37 ώρες μετά την έναρξη της έρευνας.
Το ΚΣΕΔ που κλήθηκε από την ομάδα δημοσιογράφων του CIReN να απαντήσει στα ευρήματα της έρευνας, αρνήθηκε να εξηγήσει τις αντιφάσεις που εντοπίστηκαν παραπέμποντας σε ένα δελτίο Τύπου της 19ης Μαρτίου 2025, στο οποίο αναφερόταν ότι υπήρχαν αποκλίσεις στις καταθέσεις των επιζώντων που διασώθηκαν δύο ημέρες νωρίτερα και ότι ενδέχεται να μην σχετίζονταν με το ναυάγιο που είχε επισημανθεί από το Alarm Phone το βράδυ του Σαββάτου.
Οι συγκλονιστικές μαρτυρίες των επιζώντων
Στο πλαίσιο της έρευνας από τα δίκτυα CIReN και Syraj, οι δημοσιογράφοι συναντήθηκαν και μίλησαν με τους δύο μοναδικούς επιζώντες της τραγωδίας, Μπασάμ και Ραάντ οι οποίοι παρέμειναν για περισσότερες από 60 ώρες στα παγωμένα νερά ανοιχτά του Κάβο Γκρέκο, μέχρι να εντοπιστούν από τη Λιμενική και να διασωθούν.
Εξιστορώντας ο Μπασάμ τα όσα εφιαλτικά έζησε είπε στους δημοσιογράφους ότι στη μοιραία βάρκα επέβαιναν μαζί του, ο αδελφός του, ο ξάδελφός του και ένας γείτονας. Ήταν ένα μικρό σκάφος από υαλοβάμβακα με μηχανή Yamaha στο οποίο το οποίο οι διακινητές είχαν φορτώσει 21 ψυχές. Με καλό καιρό και ήρεμη θάλασσα, το σκάφος θα έπρεπε να είχε φτάσει στην Κύπρο ενώ ακόμη υπήρχε φως. Ωστόσο νωρίς το βράδυ της Παρασκευής τα κύματα δυνάμωσαν και το μικρό σκάφος άρχισε να γεμίζει νερό. Προσπάθησαν να το αδειάσουν, αλλά ήταν αδύνατο, με αποτέλεσμα όταν κάποια στιγμή ένα μεγάλο κύμα χτύπησε από πίσω, όλοι να βρεθούν στο νερό.
Ο Μπασάμ είχε μια μικρή πλαστική φιάλη νερού στην τσέπη του παντελονιού του και ένα φουσκωτό λάστιχο γύρω από τη μεσή του που είχαν δώσει στον καθένα οι διακινητές πριν το ταξίδι. Τα πρώτα λεπτά του ναυαγίου ο Μπασάμ βρισκόταν κοντά με τους συγγενείς του, αλλά σύντομα τα κύματα τους χώρισαν. Όταν ανέτειλε ο ήλιος το επόμενο πρωί, αναζήτησε τον αδελφό του. Τον είδε από μακριά, αλλά δεν μπορούσε να τον πλησιάσει. Άκουγε τους άλλους να φωνάζουν ο ένας στον άλλον και να προσεύχονται.
Ο Μπασάμ προσπαθούσε να εξοικονομήσει το λίγο νερό που είχε, αλλά καθώς προσπαθούσε να βοηθήσει έναν άνδρα δίπλα του που γλίστρησε από το λάστιχό του, ένα κύμα το παρέσυρε. Αργότερα είδε έναν άλλον άνδρα να πνίγεται και να καταλήγει στον βυθό, όταν πάνω στην απελπισία του άφησε το φουσκωτό λάστιχο για να κολυμπήσει να βρει ακτή.
Ο Μπασάμ δεν ήξερε κολύμπι, οπότε κρατήθηκε από τον μαύρο τροχό στη μέση του, επέπλεε και προσευχόταν στον Θεό. Είπε ότι είδε πολλά πλοία – εμπορικά και αλιευτικά – και φώναζε προς αυτά, αλλά τον προσπερνούσαν. Κάποια στιγμή είδε ένα στρατιωτικό ελικόπτερο, αλλά κι αυτό πέρασε. Τελικά, ο αφυδατωμένος λαιμός του δεν μπορούσε πια να βγάλει ήχο. Όταν ξύπνησε τη Δευτέρα, ήταν εντελώς μόνος.
Ο Μπασάμ επέζησε για περίπου 64 ώρες στο νερό πριν εμφανιστεί από πάνω του το ελικόπτερο του ΚΣΕΔ και τον ανασύρει από τη θάλασσα. Μία ώρα νωρίτερα, σκάφος της Λιμενικής είχε εντοπίσει τον άλλο άλλο επιζώντα, τον Ραάντ, ενώ οι υπόλοιποι επιβαίνοντες στο σκάφος χάθηκαν για πάντα.
Στη συνέντευξη των δημοσιογράφων με τον δεύτερο επιζώντα τον 20χρονο Ραάντ αυτός περιέγραψε παρόμοια γεγονότα με τον Μπασάμ, λέγοντας ότι τα κύματα άρχισαν να δυναμώνουν γύρω στις 9 το βράδυ της Παρασκευής, με το σκάφος να γεμίζει νερό ταχύτερα απ’ όσο μπορούσαν να το αδειάσουν. Τελικά αυτό βυθίστηκε και όλοι βρέθηκαν να παλεύουν, όπως είπε, στο σκοτάδι.
Τις ώρες και τις ημέρες που ακολούθησαν, ο Ραάντ έβλεπε ανθρώπους να καταρρέουν από την εξάντληση και την απελπισία μέσα στο νερό και να χάνονται στον βυθό της θάλασσας, ενώ εκείνος επέπλεε στο λάστιχο που τους είχαν δώσει οι διακινητές και το οποίο όμως, όπως είπε, σιγά-σιγά ξεφούσκωνε. Η θάλασσα ήταν διαπεραστικά παγωμένη και τη δεύτερη νύχτα ένιωσε το μυαλό του να καταρρέει. Ήπιε θαλασσινό νερό που του έκαψε τον λαιμό – κάψιμο που παρέμεινε για μέρες μετά τη διάσωσή του. Ακόμη και την Κυριακή, είπε ότι δεν είδε κανένα σημάδι έρευνας, παρότι η ακτή ήταν ορατή. Αντιλήφθηκε θα δισωθεί μόνο όταν εμφανίστηκε ένα σκάφος τη Δευτέρα 17 Μαρτίου και τον ανέσυρε από τη θάλασσα.
Η ταφή των νεκρών
Στο δημοσίευμα του CIReN συγκλονισμό προκαλούν και οι λεπτομέρειες που συνέλεξαν οι δημοσιογράφοι σε σχέση με τον επαναπατρισμό των σορών που ανασύρθηκαν από τη θάλασσα.
Συγγενείς των θυμάτων που μίλησαν στους δημοσιογράφους που έκαναν την έρευνα, αποκάλυψαν πως κατέβαλαν 3.000 ευρώ για την επιστροφή κάθε μιας από τις σορούς των δικών τους ανθρώπων στη Συρία, προκειμένου να ταφούν.
Το κυπριακό γραφείο τελετών που ανέλαβε τη διαδικασία επιβεβαίωσε ότι οργάνωσε τη μεταφορά έξι από τις επτά σορούς που ανασύρθηκαν. Το συνολικό κόστος περιλάμβανε 2.500 ευρώ για τη μεταφορά κάθε σορού από το αεροδρόμιο Λάρνακας στο αεροδρόμιο του Λιβάνου, καθώς και επιπλέον 500 ευρώ για διερμηνέα που μετέφρασε τα επίσημα έγγραφα επαναπατρισμού από τα ελληνικά στα αραβικά, πριν από τη μεταφορά των σορών στη Συρία.
Οι σοροί των θυμάτων έφτασαν στις γενέτειρές τους σε χαρτόκουτα, με έγχρωμες φωτογραφίες τυπωμένες σε χαρτί και κολλημένες στο μπροστινό μέρος.
Υπάλληλος του γραφείου τελετών δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι οι οικογένειες περίμεναν 77 ημέρες μέχρι να εκδοθούν από τις κυπριακές αρχές τα απαραίτητα έγγραφα για τον επαναπατρισμό και ότι το κόστος μεταφοράς καλύφθηκε αποκλειστικά από τις ίδιες, χωρίς καμία βοήθεια από τις κυπριακές αρχές.
Ένα από τα επτά θύματα που ανασύρθηκαν στις 17 Μαρτίου — ο 25χρονος ξάδελφος του Μπασάμ — ήταν ο μόνος που τάφηκε στην Κύπρο. Όπως είπε ο Μπασάμ, το κόστος της ταφής, ύψους 1.500 ευρώ, καλύφθηκε από φίλο της οικογένειας. Πρόσθεσε μάλιστα οτι η σορός του γείτονά του ανασύρθηκε ανοιχτά των ακτών του Λιβάνου, ενώ ο αδελφός του παραμένει αγνοούμενος.