Ελλάδα: Τι αλλάζει για εργαζομένους και επιχειρήσεις η επιστροφή των συλλογικών συμβάσεων

Με σημαντικές αλλαγές που ενισχύουν τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων, επανέρχεται το πλαίσιο για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, καθώς το υπουργείο Εργασίας της Ελλάδας και οι εθνικοί κοινωνικοί φορείς (ΣΕΒ, ΓΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΤΕ, ΣΒΕ) συνυπέγραψαν συμφωνία που καταργεί βασικούς μνημονιακούς περιορισμούς. Στόχος είναι η αύξηση του ποσοστού εργαζομένων που καλύπτονται από συλλογική σύμβαση, καθώς η ΕΕ θέτει ως κριτήριο 80% κάλυψη, έναντι 28% στην Ελλάδα και 55% στην Ευρώπη.
Το νέο πλαίσιο θα αποτελέσει τη βάση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης που θα σταλεί στην Κομισιόν έως τον Δεκέμβριο, ενώ στο πρώτο τρίμηνο του 2026 οι αλλαγές θα ενσωματωθούν σε νέο νόμο.
1. Επέκταση συμβάσεων με 40% αντί 50%
Ο πρώτος άξονας αφορά τη διευκόλυνση της επέκτασης των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας (ΣΣΕ):
- Το ποσοστό κάλυψης μειώνεται από 50% σε 40%. Δηλαδή, μια ΣΣΕ θα ισχύει για όλους τους εργαζόμενους ενός κλάδου εφόσον υπογράφεται από επιχειρήσεις που απασχολούν το 40% των εργαζομένων του κλάδου.
- Όταν μια κλαδική σύμβαση συνυπογράφεται από εθνικούς κοινωνικούς εταίρους (π.χ. ΓΣΕΕ, ΕΣΕΕ), τότε ισχύει αυτόματα και υποχρεωτικά για το σύνολο του κλάδου — χωρίς έλεγχο ποσοστού.
- Δίνεται η δυνατότητα στη ΓΣΕΕ να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές συμβάσεις, ενισχύοντας την επέκτασή τους.
- Απλοποιείται η εγγραφή οργανώσεων στα μητρώα ΓΕΜΗΣΟΕ και ΓΕΜΗΟΕ, ώστε να ενισχυθεί η αντιπροσωπευτικότητα και η δυνατότητα εφαρμογής των ΣΣΕ.
2. Πλήρης επιστροφή της μετενέργειας
Ο δεύτερος άξονας προβλέπει την πλήρη επαναφορά της μετενέργειας έως την υπογραφή νέας συλλογικής ή ατομικής σύμβασης:
- Με το ισχύον «μνημονιακό καθεστώς», η μετενέργεια περιορίζεται μόνο σε βασικό μισθό και ορισμένα επιδόματα (ωρίμανσης, τέκνων, κ.ά.).
- Με το νέο πλαίσιο, όλοι οι όροι της λήξασας σύμβασης —μισθολογικοί και θεσμικοί— εξακολουθούν να ισχύουν και μετά το τρίμηνο.
- Οι όροι διατηρούνται έως ότου συναφθεί νέα σύμβαση, εξασφαλίζοντας πλήρη προστασία για τους εργαζόμενους.
3. Μονομερής προσφυγή στη Διαιτησία από εργαζομένους
Ο τρίτος άξονας εισάγει σημαντική αλλαγή στη διαδικασία επίλυσης διαφορών:
- Επιτρέπεται πλέον η μονομερής προσφυγή των εργαζομένων στη διαιτησία όταν οι διαπραγματεύσεις αποτυγχάνουν — χωρίς να απαιτείται η σύμφωνη γνώμη εργοδοτών.
- Μια ειδική επιτροπή θα κρίνει κατά πόσο μια σύμβαση μπορεί να πάει στη διαιτησία με μονομερή προσφυγή.
- Καταργείται ο δεύτερος βαθμός διαιτησίας του ΟΜΕΔ για επιτάχυνση των διαδικασιών.
- Παραμένει η δυνατότητα δικαστικής προσβολής της διαιτητικής απόφασης.
Το μεγάλο στοίχημα: η επιστροφή μεγάλων κλαδικών συμβάσεων
Όπως επισημαίνουν οι κοινωνικοί εταίροι, η επιτυχία του νέου πλαισίου θα κριθεί από την επανενεργοποίηση μεγάλων κλαδικών συμβάσεων, όπως αυτή των υπαλλήλων του ιδιωτικού τομέα, και από την επίτευξη μεγαλύτερων μισθολογικών αυξήσεων.