Δημοκρατία και θεσμοί σε δοκιμασία – Η Κύπρος ανάμεσα στις πιο ξενοφοβικές χώρες της Ευρώπης

Δραματική μείωση εμπιστοσύνης στους θεσμούς, βαθύ χάσμα ανάμεσα στις δημοκρατικές αξίες και την εφαρμογή τους στην πράξη, καθώς και ένα από τα υψηλότερα επίπεδα ξενοφοβίας στην Ευρώπη παρουσιάζει η Κύπρος, όπως αποκαλύπτουν τα ευρήματα των τελευταίων Γύρων της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας (European Social Survey-ESS).
Σε σημερινή ανακοίνωσή του, το Πανεπιστημιακό Κέντρο Ερευνών Πεδίου (ΠΑΚΕΠΕ) του Πανεπιστημίου Κύπρου, σε συνεργασία με το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), ανακοινώνουν την έναρξη της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας (European Social Survey-ESS) Γύρος 12 (2025/2026).
Σύμφωνα με ανακοίνωση, η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα είναι η σημαντικότερη συγκριτική έρευνα, που διεξάγεται αυτήν τη στιγμή στην Ευρώπη και στοχεύει στη συγκριτική μελέτη των απόψεων των πολιτών γύρω από τα κυριότερα πολιτικά ζητήματα και κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι χώρες της Ευρώπης.
Λόγω της πρότυπης μεθοδολογίας που ακολουθεί, η ΕΚΕ έχει βραβευτεί με το κορυφαίο ευρωπαϊκό βραβείο Descartes το 2005 και μέχρι το 2013 το πρόγραμμα αυτό ήταν στις προτεραιότητες πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα εμπεριέχει θεματικές που ανταποκρίνονται σε επίκαιρα ζητήματα για διάφορες πτυχές της ζωής στην Κύπρο και γενικότερα στην Ευρώπη (αντίληψη της δημοκρατίας, εμπιστοσύνη σε θεσμούς, στάση προς Ευρωπαϊκή Ένωση, στάσεις προς μετανάστευση, εργασιακά, πολιτική συμπεριφορά κ.α).
Επιπλέον, η δομή της ΕΚΕ επιτρέπει να συγκρίνονται οι στάσεις των Κυπρίων που διαμένουν στις ελεύθερες περιοχές με τις στάσεις πληθυσμών από άλλα ευρωπαϊκά κράτη, αλλά και να συγκρίνονται διαχρονικά.
Ξεκίνησε η συλλογή δεδομένων
Η συλλογή δεδομένων για τον νέο γύρο ξεκίνησε στις 10 Νοεμβρίου του 2025, με την αποστολή επιστολών πρόσκλησης σε τυχαίο, μικρό αριθμό νοικοκυριών, τα οποία ωστόσο επαρκούν για την αξιόπιστη αντιπροσώπευση ολόκληρης της χώρας.
Σε κάθε επιλεγμένο νοικοκυριό καλείται να συμμετάσχει το άτομο που έχει τα επόμενα γενέθλια, μια διεθνώς καθιερωμένη πρακτική που ενισχύει την τυχαιότητα του δείγματος.
Η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου γίνεται αυτοσυμπληρωμένα, είτε σε έντυπη είτε σε ηλεκτρονική μορφή, δίνοντας στους συμμετέχοντες ευελιξία και χρόνο.
Ευρήματα προηγούμενων Γύρων
Τα αποτελέσματα των δύο τελευταίων γύρων της ΕΚΕ (Γύρος 10 – 2022 και Γύρος 11 – 2024) αναδεικνύουν σοβαρούς προβληματισμούς για την κυπριακή κοινωνία.
Στα ζητήματα εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς, καταγράφεται συστηματική πτώση από το 2006, με τη μεγαλύτερη κρίση να εντοπίζεται στους πολιτικούς και στα πολιτικά κόμματα. Παρά την ελαφριά ανάκαμψη που διαφαίνεται πρόσφατα, πιθανόν λόγω της δημιουργίας νέων κομματικών σχηματισμών, η δυσπιστία παραμένει βαθιά.
Αντιθέτως, εξωτερικοί θεσμοί, όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ο ΟΗΕ, συγκεντρώνουν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης σε σύγκριση με τα εγχώρια κόμματα και τη Βουλή.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση, εξίσου ανησυχητικά είναι τα στοιχεία για τη Δημοκρατία, αφού ενώ οι πολίτες αξιολογούν τη σημασία των δημοκρατικών αρχών ως πολύ υψηλή, η ικανοποίησή τους από τη λειτουργία της δημοκρατίας στην Κύπρο παραμένει απελπιστικά χαμηλή, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο χάσμα ανάμεσα στις αξίες και στην πολιτική πραγματικότητα.
Στον τομέα της κοινωνικής συνοχής, η Κύπρος καταγράφει από τα υψηλότερα ποσοστά ξενοφοβίας στην Ευρώπη, καταλαμβάνοντας θέση ανάμεσα στις δέκα πιο ξενοφοβικές χώρες από τις 31 που συμμετείχαν στον πιο πρόσφατο γύρο της ΕΚΕ.
Η επιδείνωση που σημειώθηκε στον Γύρο 11 κρούει τον κώδωνα του κινδύνου σε μια κοινωνία που βρίσκεται υπό έντονες πιέσεις.
Η συμμετοχή της Κύπρου στην ΕΚΕ επιτρέπει την παρακολούθηση κρίσιμων κοινωνικών δεικτών διαχρονικά, ενώ κάθε χώρα μπορεί να προσθέσει θεματικές που αφορούν τις δικές της ιδιαιτερότητες.
Για την Κύπρο, οι πρόσθετες ερωτήσεις αφορούν το κυπριακό πρόβλημα και τις διακοινοτικές σχέσεις, με τα σχετικά αποτελέσματα να αναμένεται να παρουσιαστούν σε ξεχωριστή ανακοίνωση.
Οι ερευνητικοί φορείς υπογραμμίζουν ότι η επιτυχία της κυπριακής συμμετοχής στην πανευρωπαϊκή αυτή προσπάθεια εξαρτάται άμεσα από τη συμμετοχή των νοικοκυριών που θα λάβουν ταχυδρομικά την πρόσκληση.
Η συμβολή των «τυχερών» νοικοκυριών είναι καθοριστική, καθώς επιτρέπει την παραγωγή αξιόπιστων και επιστημονικά τεκμηριωμένων αποτελεσμάτων, απαραίτητων για τον δημόσιο διάλογο και τη χάραξη πολιτικών.