Δεν τα βρίσκουν τα αγρινά - Ανταγωνισμός άγριων και «ήμερων»

Είκοσι περίπου μέρες μετά την απελευθέρωση 18 αγρινών από τον χώρο φύλαξης του είδους, που διατηρεί το Τμήμα Δασών στον Σταυρό της Ψώκας, διαπιστώνεται ότι τα αρσενικά δεν έχουν καταφέρει να ενταχθούν στις άγριες αγέλες του Δάσους της Πάφου, σε αντίθεση με τα θηλυκά. Είναι απομονωμένα και όπως απορρέει από τους δορυφορικούς πομπούς που φέρουν στο αφτί τους πραγματοποιούν τεράστιες, άτακτες και αδικαιολόγητες μετακινήσεις. Ο λόγος είναι διότι δημιουργήθηκε ανταγωνισμός με τα άγρια αρσενικά, τα οποία διατηρούν τις χωροκράτιές τους, όπου ανήκουν και τα θηλυκά με τα οποία ζευγαρώνουν (ένα αρσενικό αγρινό μπορεί να ζευγαρώσει μέχρι και με 4-5 θηλυκά), με αποτέλεσμα να τα διώχνουν μακριά από αυτές, εξήγησε στον «Π» ο λειτουργός του Τμήματος Δασών και ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας, Χάρης Νικολάου. «Το γνωρίζαμε, καθώς και η διεθνής βιβλιογραφία για απελευθερώσεις παρόμοιων ειδών αναφέρει ότι τα αρσενικά δεν προσαρμόζονται πολύ εύκολα, σε αντίθεση με τα θηλυκά, τα οποία σήμερα βλέπουμε ότι έχουν ενταχθεί στις αγέλες των άγριων αγρινών και μετακινούνται πολύ πιο ωραία και ομοιόμορφα μέσα στο δάσος», πρόσθεσε.
Αυτές οι καταγραφές, μαζί με άλλα συμπεράσματα που αναμένεται να συγκεντρωθούν στη συνέχεια, θα αποτελέσουν χρήσιμα δεδομένα για τη σύνταξη ενός επιστημονικού πρωτοκόλλου συστηματικών απελευθερώσεων στο μέλλον από τον χώρο φύλαξης στον Σταυρό της Ψώκας, κάτι που μέχρι σήμερα απουσίαζε, σύμφωνα με τον Χάρη Νικολάου. Για παράδειγμα, προκειμένου να μην προκύψουν οι άτακτες μετακινήσεις των αρσενικών, οι δασικοί λειτουργοί θα προσέξουν να απελευθερώνουν τα αρσενικά σε πολύ πιο νεαρή ηλικία και με χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης, ώστε από την πλευρά τους τα άγρια αρσενικά να μη νιώθουν ότι απειλείται η χωροκράτιά τους και να μην τα διώχνουν.
Οι λόγοι για τους οποίους κρίθηκε αναγκαία η απελευθέρωση των ζώων είναι η ανανέωση του γενετικού υλικού εντός της περίφραξης και η αποσυμφόρηση του χώρου, ώστε να αποτρέπονται οι διαμάχες μεταξύ αρσενικών.
Επιστράτευση πομπών
10 από τα 18 ζώα που απελευθερώθηκαν παρακολουθούνται με ειδικό δορυφορικό πομπό αμερικάνικης εισαγωγής. Οι λειτουργοί του Τμήματος Δασών επέλεξαν να τον τοποθετήσουν στο αφτί και όχι σε κολάρο, όπως συνηθίζεται να γίνεται για άγρια ζώα, διότι τα αγρινά κινούνται μέσα σε πυκνή βλάστηση, όπου υπάρχει ο κίνδυνος το κολάρο να μπλεχτεί σε κάποιο κλαδί και το ζώο να πεθάνει. «Αυτός ο πομπός ζυγίζει μόνο 4 γραμμάρια, δηλαδή είναι μέσα στο προβλεπόμενο βάρος που τοποθετείται πάνω σε άγρια ζώα. Για να γνωρίζετε, οτιδήποτε τοποθετούμε συνήθως πάνω σε άγριο ζώο, είτε είναι θηλαστικό είτε πτηνό, πρέπει να είναι 5% και κάτω από το συνολικό του βάρος, για να μη δημιουργούνται προβλήματα στο ζώο. Αυτός ο πομπός έχει βάρος κατά πολύ χαμηλότερο από το βάρος που θα μπορούσε να τοποθετηθεί», εξήγησε ο Χάρης Νικολάου.
Τοποθέτηση ειδικού δορυφορικού πομπού 4 γραμμαρίων στο αφτί από τον λειτουργό του Τμήματος Δασών και ερευνητή, Χάρη Νικολάου, πριν από την απελευθέρωση.
Ο κάθε δορυφορικός πομπός φέρει κυψέλες για φόρτιση από τον ήλιο, για να δίνει κάθε δύο ώρες στίγμα από το σημείο που βρίσκεται το ζώο. Παρακολουθούν τις κινήσεις των αγρινών, τόσο για την εξασφάλιση πολύτιμων επιστημονικών δεδομένων για τις μετακινήσεις και τη συμπεριφορά τους μετά την απελευθέρωσή τους όσο και για την παρακολούθηση της ομαλής ένταξής τους στο φυσικό περιβάλλον, διότι, όπως τόνισε ο ερευνητής, δεν είναι εύκολη υπόθεση το να αφήσεις ελεύθερο στο δάσος ένα ζώο το οποίο γεννήθηκε σε περίφραξη. Για κάθε περίπτωση, οι δασικοί λειτουργοί έχουν τοποθετήσει τροφή και νερό έξω από την περίφραξη για να βοηθήσουν αυτά τα ζώα να προσαρμοστούν όσο πιο εύκολα γίνεται.
Αιμομιξία
Οι λόγοι για τους οποίους κρίθηκε αναγκαία η απελευθέρωση των ζώων είναι δύο. Πρώτον, είναι η ανανέωση του γενετικού υλικού των αγρινών εντός της περίφραξης στον Σταυρό της Ψώκας και δεύτερον, η αποσυμφόρηση του χώρου. Για το πρώτο ζήτημα ο Χάρης Νικολάου τόνισε ότι μέχρι σήμερα τα ζώα διασταυρώνονταν μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να έχουν όλα «συγγενικό» γενετικό υλικό. Αυτό όμως επιφέρει αρνητικές συνέπειες, όπως η δημιουργία ασθενειών και πιο καχεκτικών πληθυσμών ζώων. Στα προηγούμενα χρόνια η ανανέωση του γενετικού υλικού εντός της περίφραξης δεν γινόταν στον απαραίτητο βαθμό και με τον ενδεδειγμένο τρόπο. Πλέον σκοπός είναι να αλλάξει αυτή η εικόνα μέσω του επιστημονικού πρωτοκόλλου απελευθερώσεων που θα προκύψει στο επόμενο διάστημα, ώστε τα ζώα να απελευθερώνονται συστηματικά και όσα μένουν εντός της περίφραξης να είναι πιο υγιή.
Συγκρούσεις
Σε σχέση με την ανάγκη αποσυμφόρησης του χώρου, πρέπει να σημειωθεί ότι πριν τις πρόσφατες απελευθερώσεις, παρέμεναν εντός της περίφραξης 45 ζώα, ενώ θα έπρεπε να ήταν τουλάχιστον 15. Σε αυτό το ζήτημα εντάσσεται και το ξέσπασμα διαμαχών μεταξύ των αρσενικών αγρινών, τα οποία, όπως προαναφέραμε, έχουν χωροκράτιες και διεκδικούν τα θηλυκά. Κατά συνέπεια, μέσα σε έναν κλειστό χώρο είναι πολύ πιο εύκολο να προκύπτουν τραυματισμοί ζώων ή θάνατοι, όπως τόνισε ο Χάρης Νικολάου.
Σχεδιασμοί επέκτασης
Στους σχεδιασμούς του Τμήματος Δασών είναι και η επέκταση του χώρου της περίφραξης στον Σταυρό της Ψώκας, αλλά και ο χωρισμός της σε δύο τμήματα, για να μπορούν να χωρίζουν τα ζώα, τα οποία θα οδηγούνται για απελευθέρωση, από όσα θα παραμένουν. Την ίδια ώρα η περίφραξη θα παραμένει για επίσκεψη του κοινού, το οποίο, συνεχίζει να επιδεικνύει μεγάλο ενδιαφέρον, διότι το αγρινό είναι ένα ζώο το οποίο δεν μπορεις να το δεις και να το θαυμάσεις εύκολα στη φύση. Εξάλλου, το Τμήμα Δασών διατηρεί μία δεύτερη περίφραξη με αγρινά στην περιοχή Πλατανιών, όμως εκεί οι αριθμοί τους είναι μικροί (δύο αρσενικά και τέσσερα θηλυκά), με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν τα προβλήματα που παρατηρούνται στον Σταυρό της Ψώκας.
Οι κινήσεις που πραγματοποιούν στο Δάσος της Πάφου 10 απελευθερωμένα αγρινά παρακολουθούνται μέσω των δορυφορικών πομπών, οι οποίοι δίνουν το στίγμα κάθε δύο ώρες.
Μέτρο από τη δεκαετία του 1930
Οι λόγοι της δημιουργίας της περίφραξης μάς μεταφέρουν πίσω, στη δεκαετία του 1930, όταν επί Αγγλοκρατίας το Τμήμα Δασών διαπίστωσε ότι μειώθηκαν δραματικά σε αριθμό τα αγρινά στο Δάσος της Πάφου. Μπροστά στον κίνδυνο να εξαφανιστεί το ενδημικό υποείδος από την Κύπρο, έγιναν δύο πολύ σημαντικές δράσεις, σύμφωνα με τον Χάρη Νικολάου. «Η μία ήταν η απαγόρευση του κυνηγίου στο Δάσος της Πάφου και η δεύτερη η δημιουργία λίγο πιο μετά μίας περίφραξης στον Σταυρό της Ψώκας, κοντά στα γραφεία του Τμήματος Δασών -δεν ήταν όπως την ξέρουμε σήμερα, ήταν αλλού και πιο μικρή- με σκοπό να διαφυλαχτεί γενετικό υλικό, ώστε σε περίπτωση ολοκληρωτικού αφανισμού του είδους, τα αγρινά να αναπαράγονταν και να απελευθερώνονταν σιγά-σιγά στη φύση, μέχρι να ενισχυόταν ο πληθυσμός. Και αυτό ενδεχομένως να είναι και η πρώτη δράση διατήρησης της βιοποικιλότητας που έγινε ποτέ στην Κύπρο», ανέφερε.
Μετά τη γέννηση και την ωρίμανσή του εντός της περίφραξης, το αγρινό αφήνεται να τρέξει προς την ελευθερία και την άγρια ζωή.
«Στα επόμενα χρόνια, λόγω της απαγόρευσης της κυνηγίου, ο πληθυσμός του αγρινού άρχισε να ανακάμπτει, αλλά επειδή το κοινό ενδιαφερόταν πολύ να βλέπει τα άγρινα στην περίφραξη, αποφασίστηκε, μετά το τέλος της Αποικιοκρατίας, αυτή να παραμείνει. Όμως, μεταφέρθηκε σε άλλο χώρο και έγινε πιο μεγάλη. Και πάλι συγχρόνως ο σκοπός είναι να διατηρούμε γενετικό υλικό, διότι ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να επιφέρουν οι ασθένειες και άλλοι κίνδυνοι», τόνισε.