Γονεϊκότητα με ενσυναίθηση (SoftParenting)

Τα τελευταία χρόνια η συζήτηση γύρω από το soft parenting έχει φουντώσει. Άλλοι το παρουσιάζουν ως τη μόνη ενσυναισθητική προσέγγιση σύγχρονης γονεϊκότητας. Άλλοι το κατηγορούν πως «μαλακώνει» τα παιδιά, δημιουργεί χαμηλή αντοχή στη ματαίωση και οδηγεί σε προβλήματα συμπεριφοράς. Σε κάποιες περιπτώσεις έχει συνδεθεί με επιθετικές συμπεριφορές που παρατηρούμε συχνά στα σχολεία και στο κοινωνικό περιβάλλον.
Τι σημαίνει πραγματικά soft parenting;
Στην υγιή του, αυθεντική μορφή το soft parenting είναι μια σύγχρονη, επιστημονικά θεμελιωμένη προσέγγιση ανατροφής που βασίζεται στην ενσυναίσθηση, την ήρεμη επικοινωνία και την θετική καθοδήγηση, αντί για αυστηρές τιμωρίες ή φωνές.
Τι επιδιώκει να διδάξει στο παιδί
- Συναισθηματική νοημοσύνη
- Αυτορρύθμιση (να ηρεμεί μόνο του σταδιακά)
- Εσωτερικό αίσθημα ηθικής
- Υγιή σχέση με τα συναισθήματά του
- Εμπιστοσύνη στον γονιό
- Αντί να υπακούει από φόβο, το παιδί μαθαίνει να συνεργάζεται γιατί καταλαβαίνει και νιώθει ασφαλές.
Στόχος δεν είναι να “καλομαθαίνει” το παιδί, αλλά να:
- καλλιεργεί ασφαλή συναισθηματική σύνδεση,
- βοηθά το παιδί να μάθει αυτορρύθμιση και όρια,
- οικοδομεί σεβασμό και συνεργασία,
- αναπτύσσει εσωτερική πειθαρχία (όχι εξωτερική υπακοή από φόβο).
Συνεπώς το soft parenting δεν είναι ενδοτικότητα, ούτε φόβος να πεις “όχι”. Δεν σημαίνει έλλειψη πειθαρχίας – σημαίνει τον καθορισμό ορίων με αγάπη και καθοδήγηση. Διδάσκει στα παιδιά πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους αντί να κατακλύζονται από αυτά, να ξεφεύγουν και να αποσυνδέονται χωρίς σωστή επικοινωνία και ικανότητα διαχείρισης συγκρούσεων. Είναι μια στάση που συνδυάζει ενσυναίσθηση, ήρεμη επικοινωνία, σαφή όρια, συνέπεια, διδασκαλία ρύθμισης συναισθημάτων. Στην πράξη, ο γονιός είναι παρών, ακούει, στηρίζει, αλλά δεν αποφεύγει τη δυσκολία. Δεν σβήνει το εμπόδιο· βοηθά το παιδί να το ανέβει. Δεν προστατεύει το παιδί από όλα· το διδάσκει πώς να αντέχει. Παιδιά που μεγαλώνουν με αυτή τη φιλοσοφία δείχνουν συνήθως ικανότητα συνεργασίας, καλή συναισθηματική κατανόηση και υγιή αντοχή σε ματαίωση.
Βασικές αρχές του soft parenting
1. Ενσυναίσθηση πριν από αντίδραση
Ο γονιός προσπαθεί να καταλάβει γιατί το παιδί συμπεριφέρεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο.
Παράδειγμα:
«Βλέπω ότι είσαι απογοητευμένος γιατί θέλεις κι άλλο παιχνίδι.»
2. Καθοδήγηση αντί για τιμωρία
Δεν χρησιμοποιούνται:
- σωματική τιμωρία
- φωνές
- απειλές
- ντροπή
Αντί αυτών, παρέχεται ήρεμη καθοδήγηση και εξήγηση.
3. Όρια με σεβασμό
Το soft parenting δεν σημαίνει ότι το παιδί κάνει ό,τι θέλει. Τα όρια υπάρχουν, αλλά αποδίδονται με θετικό τρόπο.
Παράδειγμα:
«Δεν τρέχουμε μέσα στο σπίτι. Αν θέλεις να τρέξεις, πάμε έξω.»
4. Ηρεμία του γονιού = ηρεμία του παιδιού
Ο γονιός προσπαθεί να διαχειρίζεται τα δικά του συναισθήματα ώστε να λειτουργεί ως μοντέλο.
5. Αποδοχή των συναισθημάτων του παιδιού
Όλα τα συναισθήματα επιτρέπονται· όχι όλες οι συμπεριφορές.
Οι έρευνες υποστηρίζουν την ιδέα ότι η ζεστασιά, η ενσυναίσθηση, και η ευαίσθητη ανταπόκριση των γονέων — βασικά συστατικά του soft parenting — έχουν σημαντικά θετικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη των παιδιών (συναισθηματικά, κοινωνικά, και ως μελλοντικοί ενήλικες). Η ενσυναίσθηση και η ανταπόκριση των γονέων δεν είναι απλά ένα “καλό συναίσθημα”, αλλά προγνωστικοί παράγοντες για προ-κοινωνική συμπεριφορά, ψυχική υγεία, ηγεσία, και “μετάδοση” ενσυναίσθησης στις επόμενες γενιές. Μια μελέτη διάρκειας 25 ετών (“Empathy Across Three Generations”, Stern et al) έδειξε ότι η ενσυναίσθηση της μητέρας προς τον έφηβο (στην ηλικία των ~13) προβλέπει την ενσυναίσθηση του εφήβου προς τους φίλους του, και αργότερα τον τρόπο που ο ίδιος / η ίδια θα γίνει γονέας (Society for Research in Child Development). Μια πιο πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η ενσυναίσθηση των γονέων (παρά “σκληρή πειθαρχία”) συνδέεται με την εμφάνιση ηγετικών χαρακτηριστικών στους εφήβους (Liu, et al. 2024). Στο ίδιο πλαίσιο με την έρευνα για τη ενσυναίσθηση των γονέων και ηγεσία, υπάρχει μελέτη (“The caring advantage”) που δείχνει ότι οι εμπειρίες “φροντίδας” από τον γονέα (care, δηλαδή στοργή, συναισθηματική υποστήριξη) προβλέπουν καλύτερη ηγετική αποτελεσματικότητα στην ενήλικη ζωή (Gartzia, 2023).
Τότε, από πού προκύπτει η κριτική σχετικά με το soft parenting;
Αυτό που βλέπουμε ολοένα περισσότερο — μέσα στις τάξεις, στα πάρκα, στο κοινωνικό περιβάλλον — δεν είναι το αποτέλεσμα του αυθεντικού soft parenting.
Είναι αποτέλεσμα του τοξικού soft parenting. Στην τοξική μορφή του, το soft parenting μετατρέπεται σε μια ακατάπαυστη προσπάθεια να μην απογοητευθεί ποτέ το παιδί. Ο γονιός μπερδεύει την ενσυναίσθηση με τη σύγκλιση, τον σεβασμό με την υποταγή, και τον διάλογο με την πλήρη απουσία ορίων. Έτσι, παρατηρούμε γονείς που διστάζουν να πουν “όχι”, που διαπραγματεύονται διαρκώς, που υποχωρούν σε κάθε έντονο συναίσθημα του παιδιού.
Και όταν το παιδί ζει σε έναν κόσμο όπου τα συναισθήματά του πρέπει να ικανοποιούνται άμεσα, όπου τα όρια αλλάζουν ανάλογα με τη διάθεση, όπου δεν υπάρχουν συνέπειες πέρα από κουβέντες… δεν χτίζεται αυτοπειθαρχία. Δεν αναπτύσσεται ανοχή στη ματαίωση. Δεν μαθαίνεται η έννοια του “σέβομαι” ή του “περιμένω”.
Στη σχολική τάξη, το αποτέλεσμα γίνεται ιδιαίτερα εμφανές. Παιδιά που καταρρέουν με το παραμικρό “όχι”, που δυσκολεύονται να δεχτούν κανόνες, που αντιδρούν έντονα όταν χρειάζεται να περιμένουν, που δεν αντέχουν την κριτική, που απαιτούν άμεση επιβράβευση, που δυσκολεύονται στην ομαδική εργασία.
Πίσω από όλα αυτά βρίσκεται μια γονεϊκότητα χωρίς σταθερότητα. Σε κάποιες περιπτώσεις — ειδικά όταν το περιβάλλον δεν προσφέρει καθόλου σταθερότητα — μπορεί να δούμε και παρορμητικότητα, επιθετικότητα ή συμπεριφορές που αγγίζουν τα όρια παραβατικότητας.
Το αυθεντικό soft parenting δεν οδηγεί σε βίαιες ή παραβατικές συμπεριφορές. Το αντίθετο: βοηθά το παιδί να μάθει να εκφράζεται, να συνεργάζεται και να κατανοεί τον εαυτό του. Αυτό που δημιουργεί δυσκολίες είναι η τοξική εκδοχή, όπου ο γονιός προσπαθεί να προστατεύσει το παιδί από κάθε δυσκολία και να αποφύγει κάθε σύγκρουση. Χωρίς όρια, χωρίς συνέπεια, χωρίς σταθερότητα, το παιδί μένει χωρίς εφόδια για τις πραγματικές απαιτήσεις της ζωής. Τα παιδιά ευδοκιμούν με τη δομή και τη συνέπεια, και χωρίς όρια, μπορεί να δυσκολεύονται με την αυτορρύθμιση και την κατανόηση των συνεπειών.
Μια ισορροπία αγάπης, καθοδήγησης και πειθαρχίας – σταθερή αλλά δίκαιη – είναι απαραίτητη για να προετοιμάσει τα παιδιά για τις πολυπλοκότητες του κόσμου.
Εγγεγραμμένη Κλινική Ψυχολόγος
www.mindandhealth.com