Από το Brain Drain στο Brain Gain: Μετατρέποντας τη φυγή σε ευκαιρία

Το φαινόμενο του brain drain, η φυγή της πιο δημιουργικής και ώριμης νέας γενιάς στο εξωτερικό, παραμένει μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις για την Κύπρο. Η κυβερνητική πρωτοβουλία με το πρόγραμμα «MINDS IN CYPRUS» δείχνει πρόθεση ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού μας, όμως η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη από ό,τι μπορεί να αποτυπώσει μία καμπάνια ενημέρωσης.
Της Έλενας Κούσιου Χατζηδημητρίου
Δικηγόρος, Διαμεσολαβήτρια, Εκπαιδεύτρια
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το καθαρό ισοζύγιο μετανάστευσης για το 2023 ήταν θετικό (+13.782 εισροές). Ωστόσο, την ίδια στιγμή, πολλοί Κύπριοι νέοι επιστήμονες και επαγγελματίες εξακολουθούν να αναζητούν ευκαιρίες στο εξωτερικό. Κι αυτό δεν αποτυπώνεται απλώς σε αριθμούς. Είναι άνθρωποι που φεύγουν, παίρνοντας μαζί τους γνώση, εμπειρία και δημιουργικότητα.
Οι εισροές αφορούν κυρίως ξένους εργαζόμενους και φοιτητές, κάτι που επιβεβαιώνει ότι η Κύπρος παραμένει ελκυστικός προορισμός. Όμως ο στόχος μας πρέπει να είναι διττός: όχι μόνο να προσελκύουμε κόσμο, αλλά και να κρατήσουμε τους δικούς μας νέους, αυτούς που μεγάλωσαν εδώ και θέλουν να χτίσουν τη ζωή τους εδώ.
Τα μέχρι σήμερα μέτρα, κυρίως μισθολογικά και φορολογικά, είναι ένα πρώτο βήμα. Αλλά το ζήτημα δεν είναι μόνο οικονομικό. Αφορά επίσης την ποιότητα ζωής, τη στήριξη των νέων οικογενειών, την πρόσβαση σε ευκαιρίες, το αίσθημα δικαιοσύνης και αξιοκρατίας, καθώς και τη δυνατότητα του κάθε νέου να εξελίσσεται και να συνεισφέρει σε ένα περιβάλλον που τον εμπνέει.
Την ίδια στιγμή, ο δημόσιος τομέας χρειάζεται εκσυγχρονισμό, ώστε να επιβραβεύει πραγματικά την αξία, την παραγωγικότητα, τη δημιουργικότητα και την καινοτομία. Ένα σύστημα όταν λειτουργεί αξιοκρατικά δίνει στους νέους τον λόγο που αναζητούν αλλά και την ασφάλεια ότι μπορούν να προοδεύσουν μέσα στη δική τους χώρα.
Παραδείγματα από άλλες χώρες
Ηνωμένο Βασίλειο
Η εφαρμογή της Global Talent Visa επιτρέπει σε κορυφαίους επιστήμονες και δημιουργούς τεχνολογίας να εγκατασταθούν στη χώρα χωρίς εξασφαλισμένη θέση εργασίας, εφόσον αναγνωριστούν ως εξαιρετικά ταλέντα. Προσφέρει πενταετή άδεια και πλήρη επαγγελματική ελευθερία.
Ολλανδία
Επενδύει συστηματικά στην έρευνα και την καινοτομία, στοχεύοντας στο 3% του ΑΕΠ έως το 2030. Παράλληλα, αναπτύσσει οικοσυστήματα όπως το High Tech Campus Eindhoven, όπου πανεπιστήμια, επιχειρήσεις και startups συνδημιουργούν σε έτοιμες υποδομές.
Η Κύπρος έχει τη δική της μοναδική δυναμική. Μπορεί να αντλήσει έμπνευση από τέτοιες πρακτικές και να διαμορφώσει δικά της μοντέλα, προσαρμοσμένα στις δικές της συνθήκες και δυνατότητες. Η διαφοροποίηση της οικονομίας, με επενδύσεις σε τεχνολογία, ενέργεια και πράσινη ανάπτυξη, μπορεί να αποτελέσει στρατηγικό μοχλό αλλαγής.
Προτάσεις με προοπτική για την Κύπρο
Για να αντιμετωπίσουμε ουσιαστικά το brain drain, χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο, ρεαλιστικό και μακροπρόθεσμο σχέδιο δράσης.
- Global Talent Visa
Πρόγραμμα επαναπατρισμού και προσέλκυσης εξειδικευμένου ταλέντου με:
- Χωρίς απαίτηση προκαθορισμένης θέσης εργασίας
- Κίνητρα για οικογένειες
- Δυνατότητα μακροχρόνιας παραμονής
- Innovation Hubs
Δημιουργία ψηφιακών και τεχνολογικών κόμβων σε πανεπιστημιακές πόλεις, όπου startups, πανεπιστήμια και εταιρείες συνεργάζονται με κρατική και ευρωπαϊκή στήριξη (π.χ. Horizon Europe).
Εξειδίκευση σε AI, fintech, πράσινη τεχνολογία.
- Επενδύσεις σε Έρευνα & Καινοτομία
Σταδιακή αύξηση του στόχου στο 2% έως το 2035 με συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα.
- Πράσινες και Ψηφιακές Ζώνες
Πιλοτικά πάρκα καινοτομίας – “Green Tech Park”, “AI Innovation Zone” – με στοχευμένα κίνητρα για επιχειρήσεις πράσινης οικονομίας, ψηφιακής τεχνολογίας και βιοτεχνολογίας.
- Ενίσχυση Startups και ΜμΕ
Με φορείς όπως RIF, Cyprus Seeds και IDEA:
- πρόσβαση σε χρηματοδότηση,
- διεθνείς συνεργασίες,
- mentoring από διακεκριμένους επαγγελματίες της διασποράς.
- Απλοποίηση γραφειοκρατίας & αξιοκρατία
Ψηφιοποίηση του δημοσίου, προγραμματισμός και σύστημα αξιολόγησης με βάση την απόδοση και αποτελεσματικότητα.
Καταληκτικά, η Κύπρος βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Με τη γήρανση του πληθυσμού και τη μείωση των γεννήσεων, η ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου δεν είναι απλώς ανάγκη, αλλά επένδυση για το μέλλον μας.
Δεν αρκεί να επαναπατρίσουμε όσους έφυγαν, πρέπει να δώσουμε λόγο και προοπτική σε όσους σκέφτονται να φύγουν σήμερα.
Με ανοιχτό διάλογο, συνέργειες, αξιοκρατία και πίστη στις δυνατότητες των ανθρώπων μας, μπορούμε να μετατρέψουμε τη διαρροή εγκεφάλων σε επιστροφή ελπίδας, δημιουργίας και ευκαιριών.