Από τον διάλογο στη δράση για την αναγέννηση του κέντρου της Λευκωσίας

Του Κωνσταντίνου Κωνσταντή*
Η αναζωογόνηση του κέντρου της Λευκωσίας αποτελεί πρόκληση αλλά και μοναδική ευκαιρία για τη δημιουργία ενός ζωντανού, βιώσιμου και κοινωνικά ενεργού αστικού πυρήνα, που θα συνδυάζει την ιστορική ταυτότητα της πόλης με τις σύγχρονες ανάγκες κατοίκων, εργαζομένων και επισκεπτών.
Ως ΕΤΕΚ έχουμε πολλές φορές καταθέσει, γραπτώς και προφορικώς, προτάσεις για την αναζωογόνηση του κέντρου της πόλης με αποκορύφωμα την πρόσφατη πρωτοβουλία για τη διενέργεια ενός Εργαστηρίου Δομημένου Δημοκρατικού Διαλόγου για το αστικό κέντρο της Λευκωσίας και με έμφαση στη λεωφόρο Μακαρίου, σε συνεργασία με το Δήμο Λευκωσίας, με δύο εξειδικευμένους συνεργάτες και με τη συμμετοχή 25 επαγγελματιών. Παρότι δεν λαμβάνουμε οι ίδιοι τις πολιτικές αποφάσεις, θεωρούμε καθήκον μας να αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες, πάντοτε σε συνεννόηση και συντονισμό με τον Δήμαρχο Λευκωσίας και το Δημοτικό Συμβούλιο, με στόχο την επιτάχυνση των αναγκαίων διαδικασιών και ενεργειών για την ενίσχυση της εμπορικότητας και της προσβασιμότητας του κέντρου της πρωτεύουσας.
Το Εργαστήρι έλαβε χώρα τον περασμένο Ιούλιο και πολύ πρόσφατα τα αποτελέσματά του δόθηκαν στη δημοσιότητα, μέσω δημοσιογραφικής διάσκεψης που έγινε από κοινού με τον Δήμαρχο Λευκωσίας. Η διαδικασία μάς έδωσε τον χρόνο και τον χώρο να ακούσουμε ο ένας τον άλλον και να αναγνωρίσουμε ότι, παρά τις επιμέρους διαφωνίες, ο στόχος είναι κοινός: ένα ζωντανό, συνεκτικό, ασφαλές και αειφόρο κέντρο. Ένα ζωντανό αστικό κέντρο που λειτουργεί καθημερινά, με συνέχεια στον δημόσιο χώρο, μόνιμη κατοίκηση και μικτή δραστηριότητα, με πολιτισμό και καινοτομία, με σκίαση, πράσινο και ποιοτικές υποδομές.
Προς αυτή την κατεύθυνση, από το Εργαστήρι αναδείχθηκαν τέσσερις θεσμικοί «μοχλοί» υψηλής επίδρασης, τους οποίους το ΕΤΕΚ εισηγείται να κινηθούν άμεσα και παράλληλα:
- Φόρος αδρανούσας ιδιοκτησίας στο κέντρο, με ρητή επανεπένδυση των εσόδων σε παρεμβάσεις αναζωογόνησης.
- Ταχεία αδειοδότηση (fast-track) για αλλαγές χρήσης και μικρές επεμβάσεις, με σαφή πρότυπα ειδικά για τα διατηρητέα.
- Ενίσχυση και απλοποίηση των πολεοδομικών κινήτρων του Σχεδίου Περιοχής, ώστε οι κανόνες να είναι σαφείς και εφαρμόσιμοι.
- Δημιουργία μηχανισμού branding και marketing για ενιαία εικόνα του κέντρου, στοχευμένες καμπάνιες και «κόκκινο χαλί» σε επενδύσεις μικρής και μεσαίας κλίμακας.
Σε χωρικό επίπεδο, ξεχώρισαν δύο παρεμβάσεις-ραχοκοκαλιές να υποστηρίζουν ολόκληρο το σύστημα: ένα συνεχές πράσινο τόξο στην τάφρο και το περιμετρικό μέτωπο, με φυτεύσεις, σκίαση και δίκτυο ήπιων διαδρομών και ευδιάκριτες συνδέσεις που ενώνουν γειτονιές και μεγάλους πόλους, ώστε να διασφαλίζεται σταθερή ροή επισκεπτών και πεζής κίνησης.
Η Μακαρίου ως σημείο καμπής
Θέλω να σταθώ ιδιαίτερα στη λεωφόρο Μακαρίου καθώς- μετά την απόφαση για το άνοιγμά της στα οχήματα- άνοιξε τον δημόσιο διάλογο για το τι πόλη θέλουμε: για τη συνοχή του δημόσιου χώρου, τη σχέση μας με το αυτοκίνητο, την ταυτότητα και την καθημερινότητα στο κέντρο. Μας ανάγκασε να δούμε την πόλη ως σύνολο και όχι ως άθροισμα αποσπασματικών παρεμβάσεων. Αυτό είναι το πρώτο και πιο πολύτιμο μάθημα.
Χάσαμε πολύτιμο χρόνο σε ψευδή διλήμματα (ναι ή όχι στο αυτοκίνητο), που μας απομάκρυναν από τον πυρήνα μιας σύνθετης και απαιτητικής συζήτησης.
Η συμμετοχική διαδικασία ανέδειξε κάτι σαφές: το «άνοιγμα» της λεωφόρου στο αυτοκίνητο, ως μεμονωμένη ιδέα, δεν εντάσσεται σήμερα σε δίκτυο αμοιβαίων στηρίξεων μεταξύ των διαφορετικών μέτρων και, συνεπώς, δεν προκρίνεται ως προτεραιότητα. Η ανησυχία για τη Μακαρίου είναι υπαρκτή και σεβαστή. Για τον λόγο αυτό εισηγούμαστε άμεσα, μέχρι να ολοκληρωθεί η συνολική διαχείριση, στοχευμένα μέτρα χαμηλού κόστους και υψηλής ωφέλειας: περισσότερη σκίαση και πράσινο για βελτίωση του μικροκλίματος, αστικό εξοπλισμό, ενοποίηση ωραρίων για συνεκτική εμπειρία, στοχευμένη επιδότηση στάθμευσης για σύντομες επισκέψεις, αναδιάταξη υπερτοπικών λεωφορειακών διελεύσεων, μετακίνηση της πλατείας Σολωμού ως τερματικού σταθμού, αποκλεισμό όλων των οχημάτων τα Σαββατοκύριακα, και προγραμματισμένες πολιτιστικές και επιχειρηματικές δράσεις που αυξάνουν τη ροή και την παραμονή.
Ανάγκη για επικαιροποιημένο ΣΒΑΚ
Για να έχουν αποτέλεσμα όλα τα παραπάνω, πρέπει να ενταχθούν σε ένα επικαιροποιημένο Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας και ένταξη των παρεμβάσεων σε ένα ενιαίο Master Plan για το κέντρο, ενημέρωση όλων των σχεδιασμών με πρόσφατες μελέτες και ολοκλήρωση της στρατηγικής πριν από μεγάλες αποφάσεις. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε να επαναλάβουμε ένα γνώριμο σενάριο: ώριμες ιδέες να μένουν μετέωρες επειδή λείπει η σύνδεση των έργων.
Ως ΕΤΕΚ εισηγούμαστε μια καθαρή πορεία: υιοθέτηση των δράσεων που αναδείχθηκαν στο Εργαστήρι, ολοκλήρωση των συνδέσεων και της πράσινης ραχοκοκαλιάς, ολιστικό σχεδιασμό, διαφανείς και συμμετοχικές διαδικασίες, πράσινο σχεδιασμό με έμφαση στο μικροκλίμα, ποιότητα στον σχεδιασμό, ενεργοποίηση του ανενεργού αποθέματος με κίνητρα και αντικίνητρα και σταθερό μηχανισμό παρακολούθησης της προόδου. Έτσι, η Μακαρίου παύει να είναι πεδίο αντιπαράθεσης και γίνεται μέρος μιας συνολικής αφήγησης για μια πόλη που λειτουργεί καθημερινά, με ποιότητα και ταυτότητα. Η Λευκωσία και οι πολίτες της, καθώς και όλοι οι συμπολίτες μας, αξίζουν ένα πιο ανθρώπινο, λειτουργικό και ζωντανό αστικό κέντρο.
*Πρόεδρος ΕΤΕΚ