Από διπλό έλεγχο θα περνούν οι αναστολές ποινικής δίωξης – Τι προβλέπει το νομοσχέδιο για το ανέλεγκτο του Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου

Ένα σημαντικό βήμα για τη μεγάλη μεταρρύθμιση στη Νομική Υπηρεσία έγινε την Πέμπτη, με την έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο του νομοσχεδίου για το ανέλεγκτο του Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου.
Είναι γνωστές οι δημόσιες αντιδράσεις τόσο για το ζήτημα αυτό όσο και για την κατάργηση του διττού ρόλου του Γενικού Εισαγγελέα, ωστόσο, η μεταρρύθμιση που ήταν εξαγγελία του Προέδρου της Δημοκρατίας, προχώρησε και τώρα όλα τα νομοσχέδια βρίσκονται στη Βουλή. Το νομοσχέδιο ήταν το τελευταίο πάζλ που έλειπε από το όλο πλέγμα της μεταρρύθμισης και τον εκσυγχρονισμό της Νομικής Υπηρεσίας. Για την επίτευξη των ελάχιστων συγκλίσεων απαιτήθηκαν σειρά συναντήσεων στο Ανώτατο Δικαστήριο και «σκληρές» συζητήσεις ώστε να υπάρξει κατάληξη και ευρύτερη συναίνεση.
Στις συζητήσεις ελάμβαναν μέρος η Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Κατερίνα Σταματίου, ο Γενικός Εισαγγελέας, Γιώργος Σαββίδης και ο υπουργός Δικαιοσύνης, Μάριος Χαρτσιώτης, ο οποίος σήκωσε το βάρος να πάρει στη Βουλή τα νομοσχέδια που ήταν απαίτηση πολλών παραγόντων, εντός και εκτός Κύπρου. Το νομοσχέδιο θα προστεθεί στη δέσμη των 38 άλλων που αφορούν στη μεγάλη μεταρρύθμιση της Νομικής Υπηρεσίας. Ήδη, στην Επιτροπή Νομικών της Βουλής άρχισε η συζήτηση για τον διαχωρισμό των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα, ώστε να παραμείνει ως νομικός σύμβουλος του κράτους και να δημιουργηθεί ένας νέος θεσμός, αυτός του Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για την άσκηση ποινικών διώξεων.
Η κυβέρνηση ακολούθησε στο θέμα αυτό το ιρλανδικό μοντέλο, το οποίο είναι πολύ προχωρημένο και εφαρμόζεται χωρίς προβλήματα. Κύριο χαρακτηριστικό του νομοσχεδίου είναι ο διπλός έλεγχος από τον οποίο θα περνούν οι αποφάσεις του Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου, που αφορούν τη μη άσκηση ποινικής δίωξης ή αναστολή δίωξης, για σοβαρές ποινικές υποθέσεις. Σημειώνεται ότι σε περίπτωση ψήφισης του νόμου, οι πρόνοιές του δεν θ’ αφορούν τις αποφάσεις του νυν Γενικού Εισαγγελέα, αλλά του Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου όταν θα δημιουργηθεί ο θεσμός μετά από απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Ο «Φ» εξασφάλισε το νομοσχέδιο και παρουσιάζει τις κύριες πρόνοιες του. Το νομοσχέδιο φέρει τον τίτλο «Ο περί του Ελέγχου των Αποφάσεων του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου, Νόμος του 2025».
Προβλέπει τον έλεγχο από το Ανώτατο Δικαστήριο, των ακόλουθων δυο κατηγοριών αποφάσεων του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου:
(α) Των αποφάσεων για μη άσκηση ποινικής δίωξης προσώπου για αδίκημα.
(β) Των αποφάσεων για αναστολή ποινικής δίωξης, δηλαδή της απόσυρσης των κατηγοριών κατά προσώπου, η δίκη του οποίου εκκρεμεί ενώπιον Κακουργιοδικείου.
Δηλαδή, με απλά λόγια, οι αποφάσεις που θα οδηγούνται ενώπιον δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου θα είναι:
>> Οποιαδήποτε απόφαση για μη άσκηση ποινικής δίωξης.
>> Οποιαδήποτε απόφαση για αναστολή ποινικής δίωξης που εκκρεμεί ενώπιον του Κακουργιοδικείου.
Άλλη διαδικασία για Επαρχιακά
Αναφορικά με αποφάσεις αναστολής ποινικής δίωξης για υποθέσεις που είναι καταχωρημένες ενώπιον Επαρχιακού Δικαστηρίου, το θέμα αυτό θα ρυθμίζεται από άλλη νομοθεσία (ήτοι από τον «περί Ποινικής Δικονομίας Νόμο»), σύμφωνα με την οποία οι αποφάσεις για αναστολή δίωξης θα απαγγέλλονται σε δημόσια συνεδρίαση του Δικαστηρίου και πρέπει να είναι αιτιολογημένες.
Όσον αφορά στη διαδικασία αμφισβήτησης των αποφάσεων του Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου, το νομοσχέδιο καθορίζει δύο στάδια, εφόσον προηγηθεί η λήψη απόφασης για μη ποινική δίωξη από τον Γενικό Δημόσιο Κατήγορο της Δημοκρατίας ή αναστολή ποινικής δίωξης ενώπιον του Κακουργιοδικείου∙
(α) Εσωτερική διαδικασία αναθεώρησης της απόφασης του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου της Δημοκρατίας (στην περίπτωση μη άσκησης ποινικής δίωξης), στα πλαίσια της οποίας επανεξετάζεται η υπόθεση από την αρχή. Η απόφαση δύναται να αναθεωρηθεί σε αυτό το στάδιο. Ειδικές διατάξεις για τη διαδικασία που θα ακολουθείται σε αυτήν την περίπτωση θα προνοούνται στον «περί της Ίδρυσης, Δομής, Οργάνωσης και Λειτουργίας της Υπηρεσίας Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου της Δημοκρατίας καθώς και για Συναφή Θέματα Νόμο».
(β) Αίτηση στο Ανώτατο Δικαστήριο για ακύρωση της απόφασης του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου (είτε της απόφασης για μη ποινική δίωξη, είτε της απόφασης για αναστολή στο Κακουργιοδικείο). Στην περίπτωση που το Ανώτατο Δικαστήριο αποδεχθεί την αίτηση και ακυρώσει την απόφαση του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου, τότε ο τελευταίος υποχρεούται να επανεξετάσει την απόφαση του εντός εύλογου χρόνου.
Τρεις λόγοι που δικαιολογούν τον έλεγχο
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, για να μπορεί κάποιος να ζητήσει τον έλεγχο μιας απόφασης μη δίωξης ή αναστολής ποινικής δίωξης θα πρέπει:
Α. Να διαπιστώνεται η ύπαρξη κακής πίστης εκ μέρους του Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου.
Β. Όταν διαπιστώνεται μη συμμόρφωση με την καθορισθείσα πολιτική της Υπηρεσίας Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου της Δημοκρατίας, χωρίς καλό λόγο.
Γ. Όταν διαπιστώνεται μη συμμόρφωση με το δεδικασμένο ακυρωτικής απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Επίσης, υπάρχουν πρόνοιες για το ποιος δικαιούται να υποβάλει την αίτηση στο Ανώτατο Δικαστήριο. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, στο Ανώτατο μπορεί να καταχωρήσει αίτηση κατά απόφασης του Γενικού Δημόσιου Κατηγόρου:
>> Φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο υπέστη βλάβη ή ζημιά, συμπεριλαμβανομένης, όπου αυτό εφαρμόζεται, της σωματικής, της ψυχικής ή της συναισθηματικής βλάβης ή της οικονομικής ζημίας που προκλήθηκε απευθείας από το αδίκημα για το οποίο δεν ασκήθηκε δίωξη ή ανεστάλη η ποινική δίωξη, το οποίο αναγνωρίζεται ως θύμα για σκοπούς του νόμου.
>> Πρόσωπο, το οποίο έχει πρώτου βαθμού συγγένεια με το θύμα, σε περίπτωση που το θύμα απεβίωσε συνεπεία της διάπραξης του αδικήματος.
Το μεγάλο στοίχημα της μεταρρύθμισης
Μέχρι πρότινος υπήρχαν έντονες αντιδράσεις τόσο για τον διαχωρισμό του διττού ρόλου του Γενικού Εισαγγελέα όσο και για τον έλεγχο των αποφάσεων του. Οι αντιδράσεις υπήρχαν εντός και εκτός Νομικής Υπηρεσίας και για να φτάσουν στη Βουλή τα σχετικά νομοσχέδια, υπήρξαν αρκετές συζητήσεις, διορίστηκαν ειδικοί για να εκφέρουν άποψη, ενώ μέχρι και σήμερα ο Γενικός Εισαγγελέας εκφέρει σοβαρές επιφυλάξεις κυρίως λόγω συνταγματικών ζητημάτων. Προς τιμήν του Γιώργου Σαββίδη, παρά την αντίθετη άποψή του και παρ’ όλο που τα νομοσχέδια δεν αφορούν τον ίδιο αλλά τον επόμενο Γενικό Εισαγγελέα, έβαλε την υπογραφή του κάτω από αυτά.
Ξεκαθάρισε, ωστόσο, στη Βουλή πως σε περίπτωση αναφοράς τους από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στο Ανώτατο Δικαστήριο, δεν θα τον εκπροσωπήσει, αφού διαφωνεί με αυτά. Το μεγάλο στοίχημα, εφόσον ψηφιστεί η μεταρρύθμιση για τη Νομική Υπηρεσία, είναι κατά πόσον τα νομοσχέδια θα κριθούν συνταγματικά. Ήδη, υπήρξαν προειδοποιήσεις πως αν δεν ξεκαθαρίσει αυτό το ζήτημα από την αρχή και τεθούν σε ισχύ οι νομοθεσίες και στη συνέχεια κριθούν αντισυνταγματικές, τότε η ζημιά σε σοβαρές ποινικές υποθέσεις θα είναι τεράστια.