Έτσι (ελπίζουν) να λύσουν το πρόβλημα με τα κινητά στις Φυλακές

Απενεργοποίηση σήματος ανά πτέρυγα, σύστημα εντοπισμού συσκευών και δυνατότητα ελεγχόμενης επικοινωνίας των κρατουμένων από το κελί τους
Το μοντέλο ελέγχου των επικοινωνιών των κρατουμένων στις Κεντρικές Φυλακές, το οποίο σύμφωνα με πληροφορίες της Cyprus Times έχει επιλεγεί, δεν είναι ένα «μαύρο κουτί» που το βάζεις στην πρίζα και τελειώνει εκεί. Είναι ένα σύνολο λύσεων με αξιοποίηση της τεχνολογίας οι οποίες συνδυάζονται. Τηλέφωνο μέσα στο κελί με αυστηρούς κανόνες χρήσης, συνεχής εντοπισμός παράνομων κινητών, στοχευμένο μπλοκάρισμα μόνο όπου χρειάζεται, πλατφόρμα ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης, ψηφιακή ενημέρωση των καταδίκων και ένα καθαρό σύστημα κινήτρων για όσους συμμορφώνονται με τους κανονισμούς. Στόχος δεν είναι η τυφλή τιμωρία με την ποινικοποίηση της χρήσης παράνομων, αλλά να μειωθεί η παρανομία, να μειωθεί η ένταση της καθημερινότητας και να αυξηθούν οι νόμιμες διέξοδοι επικοινωνίας και εκπαίδευσης.
Τι ακριβώς κάνει το σύστημα;
Το σύστημα που πρόκειται να εγκατασταθεί, αν όλα πάνε καλά, θα μπορούσε κάποιος να το φανταστεί ως «ραχοκοκαλιά» διαχείρισης των Φυλακών. Από τη μία πλευρά ελέγχει τα κανάλια επικοινωνίας (νόμιμα τηλέφωνα στο κελί και ανίχνευση παράνομων συσκευών) και από την άλλη φροντίζει την ρουτίνα της καθημερινότητας με οργανωμένη ενημέρωση, περιεχόμενο μάθησης και ψυχαγωγίας και κίνητρα για υπεύθυνη συμπεριφορά. Όλα αυτά τυγχάνουν διαχείρισης από μια κεντρική πλατφόρμα, ώστε το προσωπικό να βλέπει καθαρά τι συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο και να παρεμβαίνει στοχευμένα.
Τηλεφωνία στο κελί, με κανόνες
Κάθε κρατούμενος θα έχει πρόσβαση σε σταθερό τηλέφωνο στο κελί του, το οποίο θα λειτουργεί με προσωπικό κωδικό (PIN). Οι κλήσεις που θα γίνονται ή θα λαμβάνονται θα επιτρέπονται μόνο στη βάση λίστας προεγκεκριμένων επαφών. Συνήθως αυτές οι επαφές περιορίζονται σε κάποια μέλη της οικογένειας και τους δικηγόρους. Η Διεύθυνση των Φυλακών θα μπορεί να ορίσει ωράρια επικοινωνίας, κάτι που σημαίνει πως τα τηλέφωνα δεν θα λειτουργούν ολόκληρο το 24ωρο. Θα καθορίζεται επίσης μέγιστη διάρκεια συνδιάλεξης και μέγιστος αριθμός κλήσεων ανά ημέρα. Με απλά λόγια δεν θα μπορεί ο κρατούμενος να είναι 24 ώρες στο τηλέφωνο ή να επικοινωνεί 10 -20 φορές την ημέρα με κάποιον από την λίστα. Επειδή, ευλόγως θα υποπτευθεί κάποιος την πιθανότητα τον τηλεφωνικό αριθμό που έχει εγκριθεί να τον χρησιμοποιεί άλλος από τον εγκεκριμένο συγγενή ή δικηγόρο, οι κλήσεις θα καταγράφονται και θα είναι ανιχνεύσιμες. Δηλαδή θα είναι γνωστό ποιος μίλησε, πότε και με ποιον. Με αυτή την μέθοδο θα σταματήσουν να υφίστανται οι ουρές και οι καβγάδες στα κοινόχρηστα τηλέφωνα, ενώ μειώνονται οι ευκαιρίες εκφοβισμού από ισχυρούς προς αδύναμους κατάδικους με την αγοραπωλησία καρτών τηλεφωνίας. Στο ανθρώπινο επίπεδο, οι νόμιμες επικοινωνίες θα είναι πιο συχνές και λιγότερο θορυβώδεις, χωρίς να δημιουργείται αναστάτωση στον χώρο των κοινόχρηστων τηλεφώνων.
Όπου δόθηκαν προσωπικά κινητά (Σκωτία στην περίοδο του covid), το σχέδιο κατέληξε σε αποτυχία και αποσύρθηκε λόγω κατάχρησης. Τοποθετήθηκαν σταθερές συσκευές εντός κελιού με έλεγχο και παρακολούθηση και καταγραφή.
Εντοπισμός παράνομων κινητών
Το νέο σύστημα διαθέτει δίκτυο αισθητήρων το οποίο «ακούει» τη λειτουργία παράνομων κινητών μέσα στις πτέρυγες και ευρύτερα στις κτηριακές εγκαταστάσεις των Φυλακών. Όταν μια παράνομη συσκευή επιχειρεί να συνδεθεί σε δίκτυο κινητής τηλεφωνίας ή εκπέμπει σήμα, το σύστημα δημιουργεί έναν απλό, κατανοητό χάρτη θερμότητας και δείχνει σε οθόνη ελέγχου σε ποια ζώνη υπάρχει ύποπτη κίνηση, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο. Το προσωπικό δέχεται ειδοποιήσεις και μπορεί να κατευθυνθεί αμέσως στο σωστό σημείο για να εντοπίσει την παράνομη συσκευή. Αυτό αλλάζει την καθημερινή τακτική των γενικευμένων και συχνά άκαρπων ελέγχων, καθώς θα γίνονται στοχευμένες κινήσεις με πραγματικά αποτελέσματα και μικρότερη αναστάτωση. Επίσης τραβάει το χαλί κάτω από τα πόδια, αυτών που μέχρι σήμερα ενημέρωναν τους κατάδικους για τις έρευνες που έκανε δήθεν αιφνιδιαστικά το προσωπικό των Φυλακών ή η αστυνομία.
Στοχευμένο μπλοκάρισμα
Αν σε συγκεκριμένο κελί ή σε πτέρυγα εντοπιστεί έντονη παράνομη χρήση κινητών συσκευών, ενεργοποιείται αυτόματα μπλοκάρισμα του σήματος, αλλά μόνο σε αυτή τη ζώνη και για όσο το απαιτεί η κατάσταση. Η φιλοσοφία είναι απλή και σαφής. Δεν «νεκρώνεις» ολόκληρη τη φυλακή ή τη γύρω περιοχή που είναι κατοικημένη, ούτε διαταράσσεις νόμιμες επικοινωνίες επισκεπτών στις Φυλακές. Η παρέμβαση θα είναι τοπική και χρονικώς περιορισμένη, ώστε να λυθεί το τεράστιο πρόβλημα με τους πολίτες που ζουν πέριξ των Φυλακών. Αποφεύγονται παράπλευρες απώλειες, ενώ στέλνεται ένα ξεκάθαρο μήνυμα ότι οι παράνομες συσκευές χάνουν την αξία τους και έτσι αντιμετωπίζεται και το φαινόμενο του παραεμπορίου κινητών τηλεφώνων το οποίο αποφέρει τεράστια κέρδη σε κατάδικους αλλά και σε μέλη του προσωπικού που συνεργάζονται μαζί τους και βοηθούν στην εισαγωγή συσκευών.
Ψυχαγωγία και εκπαίδευση μέσα στο κελί
Στο κάθε κελί μπορεί να εγκατασταθεί μια ασφαλής «κονσόλα» περιεχομένου. Ο κρατούμενος μπορεί να βλέπει τηλεόραση, να ακούει ραδιόφωνο, να παρακολουθεί εκπαιδευτικό υλικό (γλώσσες, βασικές δεξιότητες, προγράμματα επανένταξης κλπ) και να λαμβάνει άλλη ενημέρωση που εγκρίνει η Διεύθυνση. Το σύστημα προνοεί την χρήση τηλεχειριστηρίου ειδικής κατασκευής, χωρίς μπαταρίες που αφαιρούνται, και με καλωδίωση που δεν θα προσφέρεται για αυτοσχέδιες κατασκευές. Από την εμπειρία σε Φυλακές ξένων χωρών, αυτή η μέθοδος διατηρεί την ηρεμία σε κοινόχρηστους χώρους στους οποίους συγκεντρώνονταν οι κρατούμενοι για να παρακολουθήσουν τηλεόραση ή να ακούσουν μουσική. Ταυτόχρονα ένα κομμάτι της ημέρας των κρατουμένων αποκτά περιεχόμενο και δεν αποτελεί απλώς σκοτωμένο χρόνο.
Ψηφιακή ενημέρωση
Αν εγκατασταθεί επιτυχώς το σύστημα, η Διεύθυνση των Φυλακών θα μπορεί να επικοινωνεί με τους κρατούμενους σε οργανωμένη βάση. Θα ενημερώνει ταυτόχρονα και μαζικά για ωράρια, μενού, προγράμματα μαθημάτων, επισκέψεις, ραντεβού με υπηρεσίες (γιατρούς) κλπ. Οι ανακοινώσεις θα προβάλλονται σε οθόνες σε κάθε πτέρυγα και αν υπάρχει τεχνική δυνατότητα στη συσκευή του κάθε κελιού. Αυτή η πρακτική περιορίζει τις παρεξηγήσεις και μειώνει τις μικροεντάσεις που συχνά ξεκινούν από απλή έλλειψη πληροφόρησης. Όταν η ενημέρωση δεν γίνεται με φωνές στους διαδρόμους και από στόμα σε στόμα και είναι ορατή και γενική οδηγεί σε ευκολότερη τήρηση των κανόνων.
Κίνητρα και επιβράβευση
Η υπεύθυνη συμπεριφορά των καταδίκων και η συμμετοχή σε προγράμματα των Φυλακών, θα αποφέρουν «πόντους» που θα πιστώνονται στον καθένα και θα εξαργυρώνονται σε επιτρεπόμενα προνόμια. Οι κανόνες θα είναι κοινοί για όλους και θα ανακοινώνονται εξαρχής. Η λογική είναι να ενθαρρύνονται οι σωστές επιλογές καθημερινά, αντί να λειτουργεί μόνο ο φόβος της τιμωρίας. Σε Φυλακές που λειτούργησε τέτοιο σύστημα, η ατμόσφαιρα βελτιώθηκε, έγινε πιο προβλέψιμη, άρα και πιο ασφαλής για προσωπικό και κρατούμενους.
Πως λειτουργεί στην πράξη
Ας το δούμε σαν μικρή ιστορία. Στις 19:30 ο κατάδικος Χ, χρησιμοποιεί το τηλέφωνο του κελιού του, πληκτρολογώντας το PIN που του έχει δοθεί και καλεί τη μητέρα του. Η κλήση επιτρέπεται, γιατί ο αριθμός είναι στη λίστα των επιτρεπόμενων επαφών και το ωράριο το επιτρέπει. Την ίδια ώρα, σε άλλη πτέρυγα, το σύστημα αισθητήρων, εντοπίζει δραστηριότητα από άγνωστη συσκευή. Η κονσόλα στο κέντρο ελέγχου των Φυλακών, ανάβει κόκκινο στο συγκεκριμένο διάδρομο και ειδοποιεί τον υπεύθυνο δεσμοφύλακα βάρδιας. Αμέσως μέλη του προσωπικού κατευθύνονται εκεί, ενώ για λίγα λεπτά ενεργοποιείται τοπικό μπλοκάρισμα ώστε να μη χαθεί το σήμα του εντοπισμού. Η κατάσχεση της συσκευής γίνεται στοχευμένα γρήγορα και αθόρυβα. Το βράδυ, οι οθόνες δείχνουν το πρόγραμμα της επόμενης ημέρας και τα διαθέσιμα μαθήματα. Όσοι συμμετείχαν στο μάθημα γλώσσας για παράδειγμα, βλέπουν τους πόντους τους να ανεβαίνουν και έτσι αποκτούν κίνητρο αφού θα μπορέσουν να τους «εξαργυρώσουν» είτε με κάποιο επιπλέον επισκεπτήριο ή με άλλη διευκόλυνση. Αυτή η πρακτική κάνει την ρουτίνα των Φυλακών να έχει αξία.
Οι κυπριακές ιδιαιτερότητες
Οι Κεντρικές Φυλακές έχουν συμπαγή διάταξη χώρων και αυτό βοηθά να στηθεί ένα πυκνό, ακριβές δίκτυο αισθητήρων και να οργανωθεί ο έλεγχος ανά πτέρυγα, χωρίς να χρειάζονται «ομπρέλες» που κόβουν το τηλεφωνικό σήμα σε ολόκληρη την περιοχή του Αγίου Ανδρέα. Η έμφαση στον εντοπισμό (και όχι μόνο στο γενικευμένο μπλοκάρισμα) ταιριάζει σε ένα περιβάλλον όπου πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ρυθμιστικές απαιτήσεις για τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας. Η εγκατάσταση σύμφωνα με πληροφορίες μας ξεκινάει πιλοτικά σε κάποιες πτέρυγες, με μετρήσιμα αποτελέσματα μέσα σε λίγες εβδομάδες. Εξίσου σημαντικό είναι το σκέλος καθημερινότητας, (ενημέρωση, μάθηση, κίνητρα), που αποτελεί πρακτικό αντίβαρο στην ένταση και τα μικροεπεισόδια που ταλαιπωρούν προσωπικό και κρατούμενους διαχρονικά.
Νομικό και όχι μεταλλικό «συρματόπλεγμα»
Η επιτήρηση των επικοινωνιών στις Φυλακές με την εγκατάσταση σύγχρονου συστήματος θα πρέπει να είναι διαυγής. Ποια κλήση καταγράφεται, ποιος έχει πρόσβαση, πόσο καιρό διατηρούνται τα αρχεία, πότε σβήνονται κλπ. Οι λίστες επιτρεπόμενων επαφών των καταδίκων χρειάζονται σαφή κριτήρια, ώστε να μη δημιουργούνται αδικίες. Επίσης το στοχευμένο μπλοκάρισμα πρέπει να δοκιμαστεί εξονυχιστικά, για να διασφαλιστεί ότι μένει αυστηρά μέσα στα τείχη και δεν επηρεάζει πολίτες εκτός Φυλακών. Με ξεκάθαρες πολιτικές και ελέγχους, το σύστημα μετατρέπεται από «μηχάνημα» σε θεσμικό εργαλείο που αντέχει στον χρόνο και στον έλεγχο.
Εκπαίδευση προσωπικού
Καμιά τεχνολογία δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τους ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν σωστά. Το προσωπικό χρειάζεται πρακτική εκπαίδευση στις κονσόλες ειδοποιήσεων, αλλά και «δεξιότητες» για τη διαχείριση περιστατικών, ώστε η επέμβαση να είναι αποτελεσματική χωρίς να ρίχνει λάδι στη φωτιά και να δημιουργεί εντάσεις. Για αυτό τον λόγο θεωρείται χρήσιμο ένα εγχειρίδιο γρήγορων ενεργειών (playbook) ανά σενάριο, όπως για παράδειγμα «εμφάνιση νέου σήματος», «υποτροπή σε συγκεκριμένο κελί», «επεισόδιο την ώρα των κλήσεων».
Υποδομή και εγκατάσταση
Οι ανάγκες είναι ρεαλιστικές. Αισθητήρες, πομποδέκτες, ενσύρματη διασύνδεση, κεντρικός σέρβερ και κονσόλες για το προσωπικό. Η τηλεφωνία στο κελί απαιτεί καλωδίωση ασφαλείας και συσκευές ανθεκτικές σε κακή χρήση. Η πλατφόρμα περιεχομένου θέλει ελεγχόμενη πρόσβαση, ώστε να φορτώνεται υλικό εκπαίδευσης και ενημέρωσης. Όλα αυτά μπορούν να στηθούν σταδιακά, ώστε να μη διακοπεί η λειτουργία των Φυλακών.
Κίνδυνοι πάντα υπαρκτοί
• Κίνδυνος πρώτος, είναι η χρήση τεχνολογίας χωρίς κανόνες. Αν δεν καθοριστούν πολιτικές από την πρώτη ημέρα, η καθημερινότητα θα γεμίσει με εξαιρέσεις που ευνοούν την διαφθορά, από την οποία ταλαιπωρούνται διαχρονικά οι Φυλακές.
• Κίνδυνος δεύτερος, είναι η κατάχρηση της δυνατότητας μπλοκαρίσματος το οποίο θα τιμωρεί και τους «νομοταγείς» κατάδικους. Γι’ αυτό το μπλοκάρισμα πρέπει να είναι χειρουργικό και με αυστηρή χρονική στόχευση.
• Κίνδυνος τρίτος είναι η κακή συντήρηση του συστήματος που μειώνει την αξιοπιστία του. Χρειάζεται σαφής συμφωνία τεχνικής υποστήριξης και χρονοδιάγραμμα ελέγχων.
Τέλος, η περιμετρική επιτήρηση των Φυλακών με drones που λειτουργεί σε πολλά κράτη μπορεί να βοηθήσει αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει πλήρως τον έλεγχο από πύργους ή τις περιπολίες
Τα μέτρα δεν είναι όμως μόνο θεωρία. Ο αριθμός και χρόνος εντοπισμού παράνομων συσκευών, οι κατασχέσεις, η μείωση περιστατικών εκφοβισμού γύρω από τα τηλέφωνα, η αύξηση νόμιμων κλήσεων ανά κρατούμενο, η συμμετοχή σε προγράμματα εκπαίδευσης, η συχνότητα των αυτοτραυματισμών και των βίαιων επεισοδίων, είναι στοιχεία που θα πρέπει να μετρηθούν για να αξιολογηθεί η χρησιμότητα του συστήματος. Παράλληλα πρέπει να αξιολογείται η εμπειρία του προσωπικού στη χρήση των κονσολών, στην σαφήνεια των διαδικασιών και στο χρόνο ανταπόκρισης σε συμβάντα που σχετίζονται με το σύστημα.
Η προτεινόμενη λύση δεν υπόσχεται θαύματα με μαγικό ραβδί. Υπόσχεται, όμως, τάξη και διαφάνεια με νόμιμες και διαφανείς επικοινωνίες, γρήγορο εντοπισμό της παρανομίας, παρεμβάσεις εκεί που πραγματικά χρειάζονται και μια καθημερινότητα που δεν προκαλεί ένταση. Για τις Κεντρικές Φυλακές, με το μέγεθος και τη δομή τους, αυτή η προσέγγιση φαίνεται πρακτική και ιδανική. Με καθαρές πολιτικές, σοβαρή εκπαίδευση και συνεχή μέτρηση, μπορεί να μετατραπεί από «σύστημα» σε σταθερό εργαλείο ασφάλειας και επανένταξης.