Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων: Ανάπτυξη ή πορεία προς το μιλιταρισμό;

Του Πιερή Πιερή*
Τον περασμένο Μάρτιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξήγγειλε την πρωτοβουλία για μια Ευρωπαϊκή Ένωση Επενδύσεων, με στόχο τη δημιουργία Ενιαίας Κεφαλαιαγοράς και τη διευκόλυνση της κινητικότητας των επενδυτικών κεφαλαίων. Όπως αναφέρεται, η πρωτοβουλία αποσκοπεί «στη μετατροπή της τεράστιας αποταμιευτικής ρευστότητας των Ευρωπαίων πολιτών σε παραγωγικές επενδύσεις», ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα και την οικονομική ανάπτυξη της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό ενθαρρύνονται ιδιώτες επενδυτές να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις στην ενέργεια, την άμυνα και την τεχνολογία, ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα παραγωγικότητας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα. Σύμφωνα με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) αποτελούν βασικούς τομείς δράσης για την κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων στο πλαίσιο του σχεδίου ReArm Europe, που στοχεύει στη στρατηγική αυτονομία και ασφάλεια της Ευρώπης. Αν και η Επιτροπή δεν δηλώνει ρητά ότι οι αποταμιεύσεις των πολιτών θα επενδυθούν απευθείας στο ReArm, αρκετά σημεία δείχνουν έμμεση και λειτουργική διασύνδεση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση Επενδύσεων και το πρόγραμμα ReArm Europe, για το οποίο προβλέπονται 800 δισ. ευρώ για εξοπλισμούς, εμφανίζονται ως συνδεδεμένες πολιτικές. Η πρώτη λειτουργεί ως χρηματοδοτικό εργαλείο μέσω του οποίου η ΕΕ επιχειρεί να κατευθύνει αποταμιεύσεις και ιδιωτικά κεφάλαια προς στρατηγικούς τομείς, με την άμυνα να αποτελεί έναν από αυτούς. Στόχος είναι η κινητοποίηση «αδρανών» κεφαλαίων, όπως οι καταθέσεις των πολιτών και τα αποθεματικά ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών ταμείων, και η διοχέτευσή τους στη στρατιωτική και πολεμική βιομηχανία.
Παράλληλα, η ΕΤΕπ, που μέχρι πρόσφατα χρηματοδοτούσε μόνο έργα «διπλής χρήσης», μετά τις αποφάσεις του Συμβουλίου της 6ης Μαρτίου 2025 διεύρυνε το πεδίο χρηματοδότησής της. Πλέον μπορούν να χρηματοδοτούνται και έργα αποκλειστικά στρατιωτικής χρήσης, όπως στρατώνες, συστήματα drones, ραντάρ και υποδομές στρατιωτικών μεταφορών.
Η σύζευξη των δύο πρωτοβουλιών δεν είναι τυχαία. Αντιθέτως, αποτυπώνει την πολιτική επιλογή της ΕΕ να στρέψει το οικονομικό της οικοδόμημα στην υπηρεσία της άμυνας, ενισχύοντας τον στρατιωτικό της χαρακτήρα σε βάρος άλλων αναγκών. Παρά τη ρητορική περί ευρωπαϊκής ασφάλειας, πρόκειται για σαφή μετατόπιση πόρων από την κοινωνική πολιτική προς τον στρατιωτικό τομέα, με λιγότερα κονδύλια για κοινωνικά προγράμματα, συνοχή και εργασιακά δικαιώματα.
Σε μια περίοδο που, σύμφωνα με τη Eurostat, το 21% του πληθυσμού της ΕΕ βρισκόταν το 2024 σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, η επιλογή της ενίσχυσης των εξοπλισμών αντί πολιτικών βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης εντείνει τις ανισότητες και υπονομεύει τη συνοχή και τη σταθερότητα των κοινωνιών. Η πραγματική ασφάλεια δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω μιας ατέρμονης κούρσας εξοπλισμών, αλλά μέσα από τη διεθνή συνεργασία, την ειρήνη και πολιτικές κοινωνικής προόδου που υπηρετούν την ευημερία των ευρωπαϊκών κοινωνιών.
*Επικεφαλής Γραφείου Διεθνών Σχέσεων ΠΕΟ