Ukraine War Nears End, but Thorny Issues Remain

Η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ουκρανία εμφανίζονται να συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι ο πόλεμος, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή, πλησιάζει προς το τέλος του. Ωστόσο, όπως σημείωσε ο Ντόναλντ Τραμπ, απομένουν «ένα ή δύο ιδιαίτερα δύσκολα και επώδυνα ζητήματα» που ενδέχεται να κρίνουν την έκβαση των διαπραγματεύσεων: το εδαφικό στο Ντονμπάς και η τύχη του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, του μεγαλύτερου στην Ευρώπη, ο οποίος τελεί υπό ρωσικό έλεγχο. Παρά τη ρητορική περί «τελικού σταδίου», τα ανοιχτά αυτά μέτωπα συνεχίζουν να υπονομεύουν μια εύθραυστη συμφωνία.
Σύμφωνα με το BBC, τα δύο πιο σύνθετα σημεία στο αμερικανικό σχέδιο των 20 σημείων αφορούν αφενός τις εδαφικές διεκδικήσεις στην ανατολική Ουκρανία και αφετέρου τη διαχείριση του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια. Το Κρεμλίνο συμμερίζεται την εκτίμηση ότι οι συνομιλίες βρίσκονται κοντά στην ολοκλήρωσή τους, ενώ ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναμένεται να συναντήσει Ευρωπαίους ηγέτες στη Γαλλία στις 6 Ιανουαρίου. Παρά ταύτα, ακόμη και μία αποτυχία σε κάποιο από τα κρίσιμα ζητήματα θα μπορούσε να ανατρέψει το σκηνικό.
Οι επιδιώξεις του Πούτιν για το Ντονμπάς
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν επιμένει στην απαίτησή του για πλήρη έλεγχο της βιομηχανικής περιοχής του Ντονμπάς. Οι ρωσικές δυνάμεις ελέγχουν σχεδόν το σύνολο της περιφέρειας Λουγκάνσκ και πάνω από το 75% του Ντόνετσκ, ωστόσο ο Ρώσος πρόεδρος διεκδικεί και τις εναπομείνασες πόλεις-κλειδιά, όπως το Σλοβιάνσκ και το Κραματόρσκ.
Ο Ζελένσκι έχει απορρίψει την πλήρη αποχώρηση, τονίζοντας ότι «δεν είναι νόμιμο» να εγκαταλειφθούν περιοχές όπου ζουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Έχει, ωστόσο, προτείνει έναν συμβιβασμό που θα προέβλεπε δημιουργία αποστρατιωτικοποιημένης ή ελεύθερης οικονομικής ζώνης, υπό την προϋπόθεση αμοιβαίας απόσυρσης και διεθνούς επιτήρησης της γραμμής επαφής.
Ρώσοι αξιωματούχοι και στρατιωτικοί εμφανίζονται επιφυλακτικοί έως αρνητικοί σε ένα τέτοιο σενάριο, υποστηρίζοντας ότι οι δυνάμεις τους συνεχίζουν να προελαύνουν. Αναλυτές του Ινστιτούτου Μελέτης του Πολέμου εκτιμούν ότι, με τον σημερινό ρυθμό, η κατάληψη του συνόλου του Ντόνετσκ θα απαιτούσε έως το καλοκαίρι του 2027, εφόσον η Ρωσία καταφέρει να διατηρήσει τη δυναμική της.
Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια
Κομβικό σημείο των διαπραγματεύσεων αποτελεί και ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια στο Ενεργοντάρ, τον οποίο η Ρωσία κατέλαβε τον Μάρτιο του 2022. Οι έξι αντιδραστήρες παραμένουν σε κατάσταση ψυχρής διακοπής, με την ασφάλεια του σταθμού να εξαρτάται από την εξωτερική ηλεκτροδότηση που παρέχεται από την Ουκρανία.
Για την επαναλειτουργία του απαιτούνται εκτεταμένες επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης του φράγματος Καχόβκα. Το Κίεβο ζητά αποστρατιωτικοποίηση της περιοχής και διεθνή διαχείριση, ενώ, σύμφωνα με τον Ζελένσκι, η αμερικανική πρόταση προβλέπει κοινή διαχείριση με τη Ρωσία. Η ουκρανική πλευρά θεωρεί το σενάριο αυτό μη ρεαλιστικό και αντιπροτείνει συνεργασία με τις ΗΠΑ.
Η Μόσχα, μέσω της Rosatom, επιμένει ότι μόνο η Ρωσία μπορεί να εγγυηθεί την ασφαλή λειτουργία του σταθμού, αφήνοντας ωστόσο ανοιχτό το ενδεχόμενο χρήσης της παραγόμενης ενέργειας από την Ουκρανία.
Έλλειψη εμπιστοσύνης και ανοιχτά μέτωπα
Παρά τις δηλώσεις περί προόδου, η έλλειψη εμπιστοσύνης παραμένει βαθιά. Ο Ζελένσκι έχει δηλώσει ευθέως ότι δεν εμπιστεύεται τον Πούτιν, ενώ η Ρωσία κατηγορεί την Ουκρανία για επιθέσεις με drones, κατηγορίες που το Κίεβο απορρίπτει ως προσχήματα για νέες επιθέσεις.
Εγγυήσεις ασφαλείας και το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος
Η Ουκρανία ζητά ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας από ΗΠΑ και Ευρώπη, καθώς και οικονομική στήριξη για την ανοικοδόμηση, με τις ζημιές να εκτιμώνται σε περίπου 800 δισ. δολάρια. Παράλληλα, ο Ζελένσκι επιμένει ότι οποιαδήποτε συμφωνία για το Ντονμπάς πρέπει να εγκριθεί μέσω δημοψηφίσματος, μετά από εκεχειρία 60 ημερών.
Το Κρεμλίνο απορρίπτει αυτή την προοπτική, θεωρώντας ότι μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός θα οδηγήσει σε νέα σύγκρουση. Το ζήτημα αυτό προστίθεται στα «επίπονα» σημεία που, παρά τη θετική ρητορική, εξακολουθούν να καθιστούν το τέλος του πολέμου αβέβαιο.