Δικαίωμα στην άμβλωση με εμπόδια: Νόμιμες υπό προϋποθέσεις στην Κυπρο οι υπηρεσίες από το 2018 αλλά...

Η συζήτηση για το δικαίωμα στην άμβλωση στην Ευρώπη επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο, όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα για το δικαίωμα και την ανάγκη βελτίωσης της πρόσβασης σε ασφαλείς και νόμιμες υπηρεσίες άμβλωσης, με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πίσω από τη «μεγάλη εικόνα» των ευρωπαϊκών αποφάσεων, ωστόσο, βρίσκονται οι επιμέρους πραγματικότητες των κρατών μελών. Και στην Κύπρο, η άμβλωση παραμένει ένα δικαίωμα που, αν και νομικά κατοχυρωμένο, συνοδεύεται από θεσμικά, οικονομικά και κοινωνικά εμπόδια.
Τι ισχύει στην Κύπρο
Η άμβλωση στην Κύπρο ρυθμίζεται από τον Ποινικό Κώδικα, μετά την τροποποίηση του 2018, η οποία κατέστησε τον ιατρικό τερματισμό της εγκυμοσύνης νόμιμο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η άμβλωση επιτρέπεται μέχρι τη 12η εβδομάδα κύησης κατόπιν συναίνεσης της εγκύου. Σε περιπτώσεις βιασμού, σεξουαλικής κακοποίησης, αιμομιξίας ή όταν αφορά ανήλικα άτομα ή γυναίκες με νοητική αναπηρία, το όριο επεκτείνεται μέχρι τη 19η εβδομάδα. Παράλληλα, δεν τίθεται χρονικός περιορισμός όταν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για τη ζωή ή τη σωματική ή ψυχική υγεία της εγκύου ή όταν διαπιστώνονται σοβαρές ανωμαλίες του εμβρύου.
Όπως εξήγησε γυναικολόγος στον «Π», η άμβλωση αποτελεί «την επιθυμητή διακοπή κύησης» και μπορεί να πραγματοποιηθεί, είτε φαρμακευτικά είτε χειρουργικά. Η φαρμακευτική άμβλωση προσφέρεται μέχρι την 7η εβδομάδα κύησης, ενώ η χειρουργική καλύπτει τα επόμενα στάδια. Ωστόσο, ο ίδιος επεσήμανε ότι ο γιατρός έχει το δικαίωμα να αρνηθεί τη διενέργεια άμβλωσης για ηθικούς λόγους, κάτι που στην πράξη περιορίζει την πρόσβαση.
ΓεΣΥ, κόστος
Παρότι ο ιατρικός τερματισμός εγκυμοσύνης εντάχθηκε στο Γενικό Σύστημα Υγείας το 2020, η κάλυψη αφορά μόνο περιπτώσεις που κρίνονται ιατρικά αναγκαίες. Όταν η άμβλωση γίνεται «κατ’ επιλογή» μέχρι τη 12η εβδομάδα, δεν καλύπτεται από το ΓεΣΥ. Το κόστος εκτός ΓεΣΥ, σύμφωνα με τον ίδιο γυναικολόγο, κυμαίνεται μεταξύ 600 και 800 ευρώ για τη χειρουργική άμβλωση, ενώ η φαρμακευτική κοστίζει περίπου 100-120 ευρώ, χωρίς να περιλαμβάνονται οι ιατρικές επισκέψεις και η ευθύνη διαχείρισης πιθανών – έστω σπάνιων – παρενεργειών.
Ένα από τα σοβαρότερα κενά, όπως τόνισε, αφορά την απουσία οργανωμένης ψυχολογικής στήριξης. «Δεν προσφέρεται ψυχολογική στήριξη. Αν το επιθυμεί μία γυναίκα, πρέπει να την αναζητήσει μόνη της. Υστερούμε ως κράτος σε αυτό», σημείωσε, υπογραμμίζοντας ότι θα έπρεπε να παρέχεται δωρεάν και συστηματικά.
Υπάρχουν ακόμα ταμπού
Αντίστοιχα, εκπρόσωπος του Κυπριακού Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού, ανέφερε στον «Π» ότι, παρότι η άμβλωση είναι νόμιμη, η πρόσβαση δεν είναι ισότιμη για όλες τις γυναίκες. «Αν μια γυναίκα επιθυμεί διακοπή κύησης μετά τη 12η εβδομάδα, αλλά δεν έχει την οικονομική δυνατότητα, τότε στην πράξη στερείται το δικαίωμα», εξήγησε. Υπογράμμισε επίσης ότι δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για τις αμβλώσεις στην Κύπρο, καθώς το θέμα εξακολουθεί να θεωρείται ταμπού. «Η σεξουαλικότητα αντιμετωπίζεται με ενοχές και σιωπή», δήλωσε, προσθέτοντας ότι παρότι λειτουργεί η συμβουλευτική γραμμή 1455, οι γυναίκες πλέον αναζητούν πιο άμεσες και εξατομικευμένες μορφές στήριξης.
Η έλλειψη δεδομένων αποτυπώνεται και στις κοινοβουλευτικές ερωτήσεις που κατατέθηκαν στη Βουλή. Σύμφωνα με απάντηση του Υπουργείου Υγείας σε ερώτηση του βουλευτή Χαράλαμπου Θεοπέμπτου τον Μάρτιο του 2021, από τον Ιούνιο του 2020 έως τον Μάρτιο του 2021 διενεργήθηκαν 65 αμβλώσεις μέσω του ΓεΣΥ. Οι λόγοι περιλάμβαναν, μεταξύ άλλων, παλίνδρομη κύηση, ανωμαλίες εμβρύου, τρισωμία 21, ενδομήτριο θάνατο, σοβαρούς κινδύνους για τη μητέρα, αλλά και ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Σε μεταγενέστερη ερώτηση το 2022, το Υπουργείο Υγείας διευκρίνισε ότι ο ιατρικός τερματισμός εγκυμοσύνης αποζημιώνεται από το ΓεΣΥ μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, επιβεβαιώνοντας ότι η «κατ’ επιλογή» άμβλωση παραμένει εκτός κάλυψης.
Πιέσεις από ΕΕ
Σε αυτό το πλαίσιο ανισοτήτων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 17 Δεκεμβρίου 2025 ψήφισμα για τη βελτίωση της πρόσβασης σε περίθαλψη άμβλωσης στην Ευρώπη, με 358 ψήφους υπέρ, 202 κατά και 79 αποχές. Το ψήφισμα, που αφορά την ασφαλή και προσβάσιμη άμβλωση ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, ώστε γυναίκες από χώρες με περιορισμούς να μπορούν να έχουν πρόσβαση, έρχεται να ασκήσει πίεση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει νέο θεσμικό πλαίσιο, επισημαίνοντας ότι περίπου 20 εκατομμύρια γυναίκες στην ΕΕ δεν έχουν πλήρη πρόσβαση σε ασφαλή και νόμιμη άμβλωση. Η εισηγήτρια του ψηφίσματος, ευρωβουλεύτρια της Σουηδίας Abir Al-Sahlani από την ευρωομάδα Renew Europe, χαρακτήρισε την ψηφοφορία «τεράστια νίκη για κάθε γυναίκα στην Ευρώπη», τονίζοντας ότι οι πολίτες «ύψωσαν τη φωνή τους για τη ζωή, την υγεία και τα δικαιώματα των γυναικών».
Το ψήφισμα είναι αποτέλεσμα της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών «My Voice, My Choice», η οποία ξεκίνησε το 2024 και συγκέντρωσε 1,2 εκατομμύρια υπογραφές από όλα τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου. Η πρωτοβουλία δημιουργήθηκε από ακτιβίστριες, με αφετηρία την ανησυχία που προκάλεσε η ανατροπή της απόφασης Roe v. Wade στις ΗΠΑ το 2022. Στόχος της πρωτοβουλίας δεν ήταν η επιβολή ενιαίας ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την άμβλωση, αλλά η δημιουργία ενός προαιρετικού χρηματοδοτικού μηχανισμού, ώστε γυναίκες που αναγκάζονται να ταξιδεύουν σε άλλη χώρα για πρόσβαση στην άμβλωση να μην επιβαρύνονται οικονομικά.
«Θετικό βήμα»
Η Ολλανδή ευρωβουλεύτρια Raquel García Hermida-van der Walle (Renew Europe), μιλώντας στον «Π», εξήγησε ότι η πρωτοβουλία αποτελεί «ένα απαραίτητο, αν και όχι τελικό, βήμα». Όπως περιέγραψε, η Ολλανδία έχει καταστεί «ασφαλές καταφύγιο» για χιλιάδες Ευρωπαίες, καθώς η άμβλωση επιτρέπεται μέχρι την 24η εβδομάδα, όμως το κόστος – που φτάνει τα 1.000 ευρώ – παραμένει εμπόδιο. Η ίδια τόνισε ότι, αν και ο μηχανισμός δεν λύνει το πρόβλημα της άρνησης γιατρών για ηθικούς ή θρησκευτικούς λόγους, διευκολύνει την πρόσβαση των πιο ευάλωτων ομάδων. «Ο σεβασμός της ατομικής συνείδησης δεν μπορεί να σημαίνει ότι ολόκληρες περιοχές στερούνται υπηρεσιών», σημείωσε.
Τι ακολουθεί
Μετά την έγκριση του ψηφίσματος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να τοποθετηθεί επίσημα και να παρουσιάσει τα βήματα προς την ασφαλή και νόμιμη άμβλωση έως τις αρχές Μαρτίου 2026. Η συζήτηση αναμένεται να είναι πολιτικά δύσκολη, καθώς το θέμα παραμένει εξαιρετικά διχαστικό σε επίπεδο κρατών μελών. Μέχρι τότε, η πραγματικότητα για εκατομμύρια γυναίκες – στην Κύπρο και στην υπόλοιπη Ευρώπη – συνεχίζει να καθορίζεται από το πού ζουν, πόσα μπορούν να πληρώσουν και ποιον γιατρό θα βρουν απέναντί τους. Ένα δικαίωμα που, για πολλές, εξακολουθεί να απαιτεί αγώνα για να γίνει πράξη.