Indicating Possible Burial Sites to the CMP – Patirki, Bogaz, Livadia

Sevgul Uludag
Τηλ: 99966518
Όλα ξεκίνησαν όταν η αγαπημένη μου φίλη, Χριστίνα Παύλου Σολωμή Πατσιά, πήγε στο Δάλι στο μνημόσυνο του αγαπημένου μας φίλου Κάλλη, τον οποίο χάσαμε πριν από δύο χρόνια. Εκεί, στο μνημόσυνο συνάντησε την Αγγελική Ανθούση, συντονίστρια των ερευνών στο γραφείο του Ελληνοκύπριου μέλους της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων. Η Αγγελική και η Χριστίνα άρχισαν να μιλούν για τους πιθανούς τόπους ταφής που είχαμε δείξει. Η Αγγελική εισηγήθηκε να συναντήσει τον κ. Λεωνίδα Παντελίδη, Ελληνοκύπριο μέλος της Επιτροπής Αγνοουμένων και η Χριστίνα συμφώνησε και είπε: «Αλλά πρέπει να είναι εκεί και η Sevgul, αφού έχει περισσότερες λεπτομέρειες γι' αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής».
Όταν η Αγγελική επικοινώνησε μαζί μου, πρότεινα να παρευρεθεί επίσης στη συνάντηση που διευθετούσαμε και ο κ. Hakki Muftuzade, Τουρκοκύπριο μέλος της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και τελικά συναντηθήκαμε στο γραφείο του κ. Λεωνίδα για να συζητήσουμε για τους πιθανούς τόπους ταφής που είχαμε δείξει στην περιοχή της Καρπασίας.
Με τη βοήθεια των αναγνωστών μας βρέθηκαν στα Λειβάδια της Καρπασίας οι Παπαχρυσόστομος Χριστοφή, Γιασουμής Γεωργίου Καβαλιέρου Ούττουμπος και ακόμα ένα άτομο που δεν ταυτοποιήθηκε ακόμα.
Πιθανοί τόποι ταφής
Ο Καλλής, η Χριστίνα, εγώ και ο Okan Oktay, που ήταν ο συντονιστής των εκσκαφών της ΔΕΑ, καθώς και ο Murat Soysal, που ήταν ο βοηθός του Τουρκοκύπριου μέλους της ΔΕΑ, είχαμε πάει πολλές φορές στην Καρπασία για να δείξουμε πιθανούς τόπους ταφής από το Μπογάζι Αμμοχώστου μέχρι την Κώμη Κεπίρ, την Επτακώμη, τα Λειβάδια, τη Γαλάτεια, την Κώμα του Γιαλού κ.λπ. Μερικοί από τους πιθανούς τόπους ταφής είχαν σκαφτεί και μερικοί από αυτούς, παρόλο που είχαν περάσει χρόνια, δεν είχαν αγγιχτεί από τη ΔΕΑ. Περιστασιακά δημοσίευα «Υπενθυμίσεις» στις εφημερίδες Yeniduzen και Πολίτης, ώστε αυτοί οι τόποι να μην ξεχαστούν σε σκονισμένα αρχεία.
Στη διασταύρωση με τους ευκάλυπτους στο Πατρίκι.
Πατρίκι: Ευκάλυπτοι στη διασταύρωση
Ένας από τους τόπους αυτούς βρισκόταν στην είσοδο του χωριού Πατρίκι. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μου έδωσε ένας αναγνώστης, ένας Ελληνοκύπριος πιθανόν να ήταν θαμμένος κάτω από έναν ευκάλυπτο κοντά στη διασταύρωση από το 1974. Ήδη ένας από τους ευκαλύπτους είχε κοπεί όταν ο αναγνώστης μου με ενημέρωσε. Είχαμε δημοσιεύσει αυτή την πληροφορία μαζί με μια δορυφορική εικόνα της περιοχής τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2017 - δηλαδή πριν από οκτώ χρόνια. Αυτή ήταν μια κρίσιμη τοποθεσία, καθώς ο δρόμος Αμμοχώστου-Καρπασίας επεκτεινόταν και αυτή η διασταύρωση ήταν διαφορετική. Οι υπεύθυνοι για την κατασκευή του δρόμου είχαν φτιάξει κάποια προκατασκευασμένα κτήρια στην περιοχή, πιθανόν για να μείνουν οι εργάτες και οι μηχανικοί κατά τη διάρκεια της κατασκευής του νέου δρόμου. Σύμφωνα με τον αναγνώστη μου, τον Σεπτέμβριο του 1974, είχε γίνει μια συζήτηση σε ένα καφενείο στην Κώμη Κεπίρ, όπου κάποιοι είχαν πει ότι ένας Ελληνοκύπριος από την Κώμη είχε δολοφονηθεί και θαφτεί στον δρόμο προς το Πατρίκι, στη δεξιά πλευρά, κάτω από έναν ευκάλυπτο. Το 2017 είχα γράψει στους Τ/Κ και Ε/Κ, μέλη της ΔΕΑ, και τους είχα στείλει τις συντεταγμένες, τη δορυφορική φωτογραφία και τις πληροφορίες. Όταν ρώτησα γιατί δεν έγινε καμία εκσκαφή εκεί, κάποιος από τη ΔΕΑ μου είπε ότι «δεν έκαναν τίποτε, καθώς δεν υπήρχαν αγνοούμενοι από το Πατρίκι» και όταν του είπα ότι οι πληροφορίες δεν αφορούσαν τους αγνοούμενους από το Πατρίκι, αλλά από την Κώμη Κεπίρ, παραδέχτηκε ότι δεν είχαν διαβάσει το άρθρο μου και νόμιζαν ότι ο πιθανός τόπος ταφής αφορούσε το Πατρίκι και, καθώς δεν υπήρχαν αγνοούμενοι από το Πατρίκι, δεν έκαναν τίποτα. Σοκαρίστηκα και το ανέφερα αυτό κατά τη συνάντησή μας με τον κ. Λεωνίδα και τον κ. Hakki.
Ένα χωράφι στα Λειβάδια
Ένας άλλος πιθανός τόπος ταφής ήταν στα Λειβάδια (Sazlikeuy). Ένας αναγνώστης μας έδειξε ένα σημείο όπου το τρακτέρ του είχε πέσει σε μια κοιλότητα. Ήταν ένα πηγάδι που θυμόταν. Μια νύχτα του Σεπτεμβρίου 1974, οι φίλοι του που υπηρετούσαν στην περιοχή του είπαν: «Αν ακούσεις πυροβολισμούς απόψε, μην φοβηθείς. Θα στείλουμε τον ιερέα του Δαυλού και τον Αντρίκκο στην άλλη πλευρά».
Πράγματι, εκείνη τη νύχτα άκουσε πυροβολισμούς και το πρωί του είπαν να πάρει το τρακτέρ και να πάει να οργώσει το χωράφι όπου υπήρχε ένα πηγάδι. Υποτίθεται ότι εκεί ήταν θαμμένοι κάποιοι Ελληνοκύπριοι αγνοούμενοι που είχαν δολοφονηθεί την προηγούμενη νύχτα. Αν και η ΔΕΑ είχε κάνει κάποιες εκσκαφές στην άκρια αυτού του χωραφιού, δεν είχαν σκάψει ποτέ το πραγματικό μέρος που είχε δείξει. Και πάλι έγραψα γι' αυτό το χωράφι στις «Υπενθυμίσεις» μου, ώστε να μην «ξεχαστεί».
Είχαμε δείξει έναν άλλο τόπο ταφής σε ένα χωράφι κοντά, όπου ο ιερέας του Δαυλού, Παπαχρυσόστομος Χριστοφή, μαζί με τον «αγνοούμενο» Ελληνοκύπριο από το Κώμη Κεπίρ, Γιασούμη Γεωργίου Καβαλιέρου Ούττουμπο, είχαν βρεθεί και μαζί με ένα τρίτο άτομο που δεν είχε ταυτοποιηθεί μέσω DNA. Αυτά τα δύο χωράφια ήταν το ένα δίπλα στο άλλο.
Στο χωράφι στα Λειβάδια μαζί με τη Χριστίνα.
Μπογάζι: Κάτω από τους ευκαλύπτους
Ακόμα ένα σημείο που είχαμε δείξει στο Μπογάζι Αμμοχώστου μαζί με έναν μάρτυρα που είχε ο ίδιος θάψει έναν Ελληνοκύπριο εκεί (επειδή του είχε δοθεί εντολή να το κάνει), δεν σκάφτηκε ποτέ. Δείξαμε μαζί με τον μάρτυρα στη ΔΕΑ αυτό το μέρος και πήγαμε εκεί αρκετές φορές με διαφορετικούς ερευνητές από τη ΔΕΑ για να τους το υπενθυμίσουμε, αλλά τίποτε δεν γινόταν και κάθε φορά που πηγαίναμε, βλέπαμε ότι το έδαφος εκεί ήταν καταπατημένο. Όταν ρώτησα γιατί αυτό το μέρος δεν είχε εκσκαφτεί, μου απάντησαν ότι «Είναι γνωστός νεκρός, επομένως δεν σκάβουμε εκεί». Αλλά πώς μπορούσαμε να είμαστε 100% σίγουροι ότι ήταν «γνωστός νεκρός» και όχι ένας «αγνοούμενος». Προφανώς, ο «γνωστός νεκρός» που η ΔΕΑ πίστευε ότι ήταν θαμμένος κάτω από τους ευκαλύπτους στο Μπογάζι Αμμοχώστου σχεδόν ταυτοποιήθηκε (96% ταυτοποίηση μέσω DNA) ότι είχε θαφτεί σε άλλο μέρος: Στο πηγάδι που είχαμε δείξει όπου είχαν βρεθεί τα οστά του ιερέα του Δαυλού και του Ούττουμπου. Φυσικά, η ΔΕΑ στοχεύει σε 99% ταυτοποίηση με το DNA, επομένως συνεχίζουν τις εξετάσεις, αλλά όπως φαίνεται, δεν ήταν αυτός που είχε θαφτεί εκεί, αλλά κάποιος άλλος.
Επίσκεψη στην Καρπασία και πάλι
Στις 18 Νοεμβρίου 2025, η Αγγελική Ανθούση παραλαμβάνει τη Χριστίνα Παύλου Σολωμή Πατσιά από τη Λεμεσό και έρχονται στη Λευκωσία και μαζί με τον Ahmet Esnaf, ο οποίος είναι ο βοηθός συντονιστής Ερευνών του γραφείου του Τ/Κ μέλους της ΔΕΑ, τις παραλαμβάνουμε από το οδόφραγμα στο Λήδρα Πάλας για να πάμε ξανά στην περιοχή της Καρπασίας, να συναντήσουμε έναν μάρτυρα και να δούμε τους πιθανούς τόπους ταφής που αναφέρω εδώ. Η πρώτη μας στάση είναι οι ευκάλυπτοι στο Μπογάζι Αμμοχώστου, όπου είχε θαφτεί ένα άτομο. Ήδη ο χώρος έχει περιφραχτεί. Αν η ΔΕΑ θέλει να σκάψει εδώ, πρέπει να το κάνει σύντομα, καθώς φαίνεται τώρα να είναι «επείγουσα υπόθεση», αφού πολύ σύντομα ίσως ξεκινήσει μια τεράστια οικοδομική εργασία εδώ. Έτσι φαίνεται.
Ο πιθανός τόπος ταφής ενός Ε/Κ κάτω από τους ευκάλυπτους, που τώρα έχει περιφραχτεί από μια εταιρεία ανάπτυξης.
Ένα χωράφι στα Λειβάδια
Παραλαμβάνουμε τον μάρτυρά μας από ένα χωριό και πηγαίνουμε μαζί στα Λειβάδια, στο χωράφι όπου είχε «κολλήσει» το τρακτέρ του τον Σεπτέμβριο του 1974.
Μας δείχνει πού είχε σκάψει προηγουμένως η ΔΕΑ και πού πιστεύει ότι πρέπει να γίνουν εκσκαφές για να βρεθεί το πηγάδι. «Ήταν ένα πολύ βαθύ πηγάδι, όπως το θυμούμαι από την παιδική μου ηλικία», λέει, «και δεν είχε μέσα νερό».
«Γιατί να θέλουν να σκοτώσουν τον Αντρίκκο στα Λειβάδια; Ποια ήταν η σχέση;» τον ρωτώ.
«Ο Αντρίκκος κρατείτο στον σύλλογο στη Γαλάτεια», λέει. «Εκείνη την εποχή, δηλαδή τον Σεπτέμβριο του 1974, οι δολοφονίες είχαν σταματήσει. Ίσως υπήρχε διαταγή να σταματήσουν οι δολοφονίες. Άκουσα ότι πήγαν αρκετές φορές στον Denktash, ζητώντας άδεια να τον σκοτώσουν, του είπαν ότι ήταν μέλος της ΕΟΚΑ κ.λπ. Ήταν ένας από τους πλουσιότερους της περιοχής. Βλέπεις, όλα αυτά τα χωράφια του ανήκαν».
Πιθανότατα επειδή ήταν ο πλουσιότερος της περιοχής (τον αποκαλούσαν Πλούσιος από την Κώμη Κεπίρ), όσοι ήθελαν να τον σκοτώσουν ήθελαν αυτά που είχε. «Τον κρατούσαν στη Γαλάτεια», λέει. «Ίσως δεν ήθελαν να τον σκοτώσουν εκεί, για να μην κατηγορηθούν, αφού όλες οι δολοφονίες είχαν σταματήσει. Έτσι, ίσως τον έφεραν εδώ και ίσως τον σκότωσαν εδώ στα Λειβάδια. Δεν ξέρουμε. Όλοι όσοι εμπλέκονταν ή γνώριζαν, οι περισσότεροι από αυτούς πέθαναν», λέει. Τον ευχαριστούμε και τον παίρνουμε στο σπίτι του.
Κώμη Κεπίρ: Στο νεκροταφείο
Στο δρόμο της επιστροφής, σταματούμε στο ελληνοκυπριακό νεκροταφείο της Κώμης Κεπίρ. Πέρσι, η Χριστίνα, μαζί με την Ελένη και την Όλια από την Κώμη Κεπίρ που ζουν στο Λονδίνο, οργάνωσαν μια εκστρατεία για να καθαρίσουν το νεκροταφείο και το έκαναν. Εδώ, η Χριστίνα βρήκε τον τάφο της Ελένης Αναστάση (Στασουλού), η οποία είχε δολοφονηθεί μετά το 1974 στο σπίτι της στην Κώμη Κεπίρ και είχε επίσης καεί. Η οικογένεια πίστευε ότι είχε θαφτεί στην αυλή του σπιτιού της, αλλά προφανώς είχε θαφτεί στο νεκροταφείο.
Η επόμενη στάση μας είναι η διασταύρωση στο Πατρίκι. Δείχνουμε ξανά τον πιθανό τόπο ταφής που ανέφερε ο αναγνώστης μου το 2017 και βγάζουμε φωτογραφίες. Υπάρχουν τώρα πολλά κοντέινερ όπου μένουν άνθρωποι που εργάζονται για την κατασκευή του δρόμου. Επιστρέφουμε στη Λευκωσία. Ευχαριστώ τον μάρτυρα και τον αναγνώστη μου για τις πληροφορίες που έδωσαν, τη Χριστίνα που ήρθε μαζί μας και την Αγγελική και τον Ahmet από τη ΔΕΑ που οργάνωσαν αυτή την επίσκεψη.