Σαράντα ένα χρόνια ανθρωποκεντρικής φροντίδας στο Καϊμακλί

Της Νεφέλης Παλαζή
Στην καρδιά του Καϊμακλίου, μία δομή που λειτουργεί σιωπηλά αλλά με σταθερή αφοσίωση εδώ και 41 χρόνια δίνει καθημερινά μάχη για την αξιοπρέπεια και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων τρίτης ηλικίας. Η Έρση Παπαγιάννη, διευθύντρια της Στέγης «Αρχάγγελος Μιχαήλ» και Κέντρου Αποκατάστασης Άνοιας, μιλάει στη «Χαραυγή» για το όραμα, τις συνεργασίες, τις καινοτομίες και τις δυσκολίες μιας ομάδας, που επιμένει να τοποθετεί τον άνθρωπο στο κέντρο της φροντίδας. Αναδεικνύει πώς μια μη κερδοσκοπική δομή μετατρέπει εμπειρία και γνώση σε συστηματική στήριξη για ευάλωτους συμπολίτες.
Ανθρωποκεντρικό μοντέλο
«Είμαστε πάρα πολύ περήφανοι, γιατί είμαστε ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ο οποίος λειτουργεί με ένα σύγχρονο, ανθρωποκεντρικό μοντέλο, ολιστικό», μας λέει η κα Παπαγιάννη. Η μακρά πορεία της Στέγης δεν έχει ως μόνο στόχο τη φιλοξενία, αλλά στο επίκεντρο βρίσκεται μια φιλοσοφία που απαιτεί συνεργασία πολλών ειδικοτήτων, εξατομικευμένη προσέγγιση και την αναγνώριση της ανθρώπινης ιστορίας του κάθε ενοίκου. Όπως εξηγεί, η φροντίδα δεν μπορεί να περιορίζεται σε έναν μοναδικό φορέα ή πρόσωπο, χρειάζεται ομάδα, συστηματική εκτίμηση και συνεχή επικοινωνία.
Πολυεπιστημονική ομάδα
Η Στέγη υπογραμμίζει καθημερινά ότι η διαφορά βρίσκεται στο ανθρώπινο δυναμικό. Κοινωνικοί λειτουργοί, λογοθεραπευτές, φυσικοθεραπευτές, διατροφολόγοι, ψυχολόγοι, γυμναστές και άλλοι ειδικοί εργάζονται συντονισμένα για να προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες. «Η ομάδα που έχουμε θεωρώ ότι είναι η δύναμη της Στέγης», αναφέρει η διευθύντρια, εξηγώντας πως μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που φροντίζουν δεν έχουν υποστηρικτικά δίκτυα και χρειάζονται συστηματική, συλλογική παρέμβαση. Η καθημερινότητα εδώ είναι ομάδα που σκέφτεται, αποφασίζει και ελέγχει δράσεις προς όφελος των ενοίκων.
Καινοτομίες και διεθνείς συνεργασίες
Η Στέγη έχει αναπτύξει σημαντικές συνεργασίες με ακαδημαϊκά ιδρύματα της Κύπρου και διατηρεί αποκλειστική συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ειδικά με το εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής και Ψηφιακής Καινοτομίας. Μέσα από αυτές τις συνεργασίες διαχειρίζεται τα προγράμματα LLM Cares, που στοχεύουν στη νοητική και σωματική ενδυνάμωση ηλικιωμένων και ευπαθών ομάδων, αξιοποιώντας τεχνολογικές λύσεις. Η κα Παπαγιάννη τονίζει ότι η χρήση ψηφιακών εργαλείων και η σύνδεση με κέντρα αριστείας, όπως το SCIENCE και τα 3AE Health, επιτρέπουν την εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών στην καθημερινή φροντίδα.
Μια από τις πιο δυναμικές πρωτοβουλίες της Στέγης είναι το δίκτυο Geri Olympics, ολυμπιακοί αγώνες για ηλικιωμένους που προάγουν την ενεργή συμμετοχή και τη συνεργασία φορέων και κοινοτήτων. Οι αγώνες, που έχουν πλέον μεγάλη απήχηση, έφεραν το 2025 πάνω από 2.500 ενεργούς ηλικιωμένους και την ενεργή συμμετοχή 67 οργανώσεων από Κύπρο και Ελλάδα. Η πρωτοβουλία αυτή δεν είναι μόνο αθλητική, αλλά και κοινωνική δικτύωση, πρόληψη και γιορτή της ζωής σε όλες τις ηλικίες.
Υπεράσπιση δικαιωμάτων
Η Στέγη δεσμεύεται στην καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού και των στερεοτύπων. Η διεκδίκηση δικαιωμάτων των ατόμων που ζουν σε κλειστές δομές αποτελεί καθημερινό έργο της διοίκησης. Η κα Παπαγιάννη επισημαίνει ότι οι ένοικοι είναι ζωντανοί άνθρωποι με ιστορίες και ανάγκες και το έργο της δομής είναι να διασφαλίζει κοινωνική συνοχή και να καταπολεμά την απομόνωση. Παράλληλα, πρωτοβουλίες όπως το Giving Tuesday ενισχύουν το δίκτυο προσφοράς και ευαισθητοποίησης.
Επένδυση στους νέους
Για να αλλάξουν νοοτροπίες, χρειάζεται να δουλέψεις με τις νεότερες γενιές. Η Στέγη αναπτύσσει προγράμματα διαγενεακής σύνδεσης, όπως η συνεργασία που προσπαθεί να κάνει με το Λύκειο Παλλουριώτισσας, όπου μαθητές θα «υιοθετούν» έναν παππού ή μια γιαγιά. Μέσα από κοινές δράσεις, από podcast και τεχνολογία μέχρι θεατρικά και ζωγραφική, θα δημιουργούνται γέφυρες κατανόησης. Η προσέγγιση αυτή στοχεύει να καταρρίψει προκαταλήψεις και να ενισχύσει την κοινή πορεία νέων και ηλικιωμένων.
Πρακτικά τμήματα και υπηρεσίες
Η Στέγη λειτουργεί με οργανωμένα τμήματα που καλύπτουν όλο το φάσμα της φροντίδας, όπως είναι το τμήμα λογοθεραπείας και νοητικής ενδυνάμωσης (με εξειδίκευση στη σίτιση και δυσφαγία), το τμήμα σωματικής ενδυνάμωσης με γυμναστές και τεχνολογικά εργαλεία, το τμήμα κοινωνικής υποστήριξης με κοινωνική λειτουργό, ψυχολόγο και κοινωνιολόγο, το τμήμα φυσικοθεραπείας με εξατομικευμένα προγράμματα και κλινική διατροφή σε άμεση συνεργασία με την κουζίνα. Επίσης υπάρχει και κέντρο εκπαιδευτικής κατάρτισης και διαδικτυακή υποστήριξη μέσω life coach.
Κοινωνική υπηρεσία για όλους
Με έμφαση στην κοινωνική δικαιοσύνη, η Στέγη δημιούργησε για την ευρύτερη Λευκωσία μια ανοιχτή κοινωνική υπηρεσία για δωρεάν βοήθεια στη συμπλήρωση κυβερνητικών εντύπων και πρόσβαση σε υπηρεσίες. Η πρωτοβουλία αυτή απευθύνεται σε ηλικιωμένους που δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία ή αδυνατούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους και στόχος είναι να ευαισθητοποιηθεί και το κράτος για τη σταθερή στήριξη τέτοιων υπηρεσιών.
Προκλήσεις: πόροι και γραφειοκρατία
Οι μεγαλύτερες δυσκολίες, όπως παραδέχεται η διευθύντρια, είναι η έλλειψη οικονομικών πόρων και η γραφειοκρατία. Ωστόσο, η καθημερινότητα εκεί είναι αφιερωμένη στην επίλυση προβλημάτων. «Η καθημερινότητά μου είναι να λύνω προβλήματα», λέει η κα Παπαγιάννη, περιγράφοντας ένα περιβάλλον όπου η ομάδα συγκεντρώνεται κάθε πρωί για να σχεδιάσει και να εφαρμόσει λύσεις. Η προσήλωση στην ουσία και η συνεργασία είναι τα εργαλεία με τα οποία αντιμετωπίζουν τα εμπόδια.
Ένας μικρός λίθος
Η επίσκεψη του συγγραφέα Άγγελου Λεβέντη στη Στέγη και η προσφορά βιωματικού ψυχόδραματος, που έκαναν οι εργαζόμενοι, αποτέλεσαν μια σημαντική στιγμή. «Μικροί λίθοι όπως αυτοί ανοίγουν δρόμους για επικοινωνία και συναισθηματική απελευθέρωση τόσο για τους επαγγελματίες όσο και για τους ενοίκους», είπε ο κ. Λεβέντης.
Η εικόνα που προκύπτει από τη συζήτηση με την κα Έρση Παπαγιάννη είναι μιας Στέγης που όχι μόνο φροντίζει, αλλά εκπαιδεύει, καινοτομεί, διεκδικεί και συνδέει. Είναι επίσης μια υπενθύμιση ότι η ηλικία δεν καθορίζει την αξία. Η κοινωνία καλείται να αγκαλιάσει όλους τους ανθρώπους και δομές όπως η Στέγη στο Καϊμακλί, η οποία αποτελεί παράδειγμα του πώς μπορεί να γίνει πράξη αυτή η προσδοκία.