Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος: Η Κύπρος έχει δρόμο να διανύσει για τα απόβλητα

Του Κυριάκου Λοΐζου
Την περασμένη Δευτέρα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) δημοσίευσε την πενταετή έκθεσή του για την κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ευρώπη, από την οποία προκύπτει ότι κατά την τελευταία πενταετία έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες, καθώς η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος ενέχουν σημαντικούς κινδύνους για την οικονομική ευημερία και την ανταγωνιστικότητα, την ασφάλεια και την ποιότητα ζωής της Ευρώπης. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση του ΕΟΠ, οι υδάτινοι πόροι της Ευρώπης υφίστανται σοβαρή πίεση. Η καταπόνηση των υδάτινων πόρων πλήττει επί του παρόντος το 30% της επικράτειας της Ευρώπης και το 34% του πληθυσμού. Ως εκ τούτου, η εφαρμογή των πολιτικών και των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), καθώς και η επανεξέταση των σχέσεων μεταξύ της οικονομίας μας και του περιβάλλοντος, αποκτούν καθοριστική σημασία για την υγεία της κοινωνίας και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας.
Η επιστημονικά τεκμηριωμένη έκθεση του ΕΟΠ υπογραμμίζει την ηγετική θέση της ΕΕ στον τομέα του κλίματος με τη συνεχή μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της χρήσης ορυκτών καυσίμων, με παράλληλη σημαντική αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης. Πράγματι, η έκθεση δείχνει ότι η ΕΕ από το 1990 έχει πετύχει μείωση των εγχώριων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 37%. Ικανοποιητική πρόοδος σημειώθηκε, μεταξύ άλλων, σε τομείς όπως η ποιότητα του αέρα, η ανακύκλωση των αποβλήτων, η καινοτομία, η πράσινη απασχόληση και η βιώσιμη χρηματοδότηση. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την έκθεση του ΕΟΠ, οι πολιτικές της ΕΕ για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα σώζουν ζωές, με μείωση κατά 45% των πρόωρων θανάτων που οφείλονται σε λεπτά αιωρούμενα σωματίδια από το 2005 έως το 2022.
Μετά την ανάλυση δεδομένων από 38 χώρες, η έκθεση απευθύνει σαφή έκκληση για ανάληψη δράσης, προκειμένου να συνεχιστεί η αποκατάσταση της φύσης στην Ευρώπη, η προστασία της βιοποικιλότητας και η μείωση της ρύπανσης, καθώς η συνολική κατάσταση του περιβάλλοντος της Ευρώπης πρέπει να βελτιωθεί κι άλλο. Η προστασία των φυσικών πόρων, η άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής και η προσαρμογή σε αυτήν, καθώς και η μείωση της ρύπανσης, θα συμβάλουν στην ανθεκτικότητα της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση λαμβάνει μέτρα για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και συνεχίζει τις εργασίες της για μια καθαρή, βιώσιμη και ανθεκτική ήπειρο, παραμένοντας στην πορεία προς τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους μας.
Η Κύπρος και τα άλυτα ζητήματα, με πρώτο στη λίστα αυτό των αποβλήτων
Όσον αφορά τη διαχείριση αποβλήτων, τα δεδομένα δίνουν μια εικόνα τόσο για την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσο και για τις μελλοντικές προκλήσεις. Παρόλο που η συνολική παραγωγή αποβλήτων κατά κεφαλήν έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία, η Κύπρος εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα με υψηλά επίπεδα παραγωγής αστικών αποβλήτων και χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης.
Ωστόσο, η αύξηση των περιστατικών ερημοποίησης και των δασικών πυρκαγιών διαταράσσει τις ικανότητες καταβόθρας άνθρακα, ιδίως στην περιοχή χρήσης γης.
Παρά την πρόοδο αυτή, αναφέρει η έκθεση, οι προκλήσεις παραμένουν. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε τομείς όπως η ενέργεια και οι μεταφορές παρουσιάζουν εμπόδια, ιδίως λόγω της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, με την ενέργεια να συμβάλλει στο 71,4% των εκπομπών. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσωπεύουν πλέον το 19,43% της ακαθάριστης κατανάλωσης ενέργειας, χάρη στις επενδύσεις στην ηλιακή ενέργεια, και έχουν τεθεί στόχοι για περαιτέρω αυξήσεις. Η διαχείριση των αποβλήτων παραμένει κρίσιμη, με υψηλά επίπεδα παραγωγής αστικών αποβλήτων και χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης. Το ποσοστό χρήσης κυκλικών υλικών έχει βελτιωθεί ελαφρώς, φτάνοντας το 3,4% το 2020, αλλά υστερεί σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 12,8%. Η υιοθέτηση πολιτικών και μέτρων για την κυκλική οικονομία στοχεύει στη γεφύρωση αυτού του χάσματος. Η βιολογική γεωργία έχει σημειώσει σημαντική ανάπτυξη, καθώς επεκτείνεται και αντιπροσωπεύει το 8% της καλλιεργήσιμης γης, ξεπερνώντας το στόχο του 7,5% για το 2025.
Οι συστημικές αλλαγές της Κύπρου στους τομείς της ενέργειας, των τροφίμων και της κινητικότητας υπογραμμίζουν μια στροφή προς μια πράσινη μετάβαση. Οι συνεχείς επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βιώσιμη γεωργία και «έξυπνα» συστήματα μεταφορών, παράλληλα με πρωτοβουλίες που βασίζονται στη συνήθεια, όπως η μείωση της εξάρτησης από το αυτοκίνητο, είναι ζωτικής σημασίας για ένα ανθεκτικό μέλλον χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Τμήμα Περιβάλλοντος: Ανάγκη για μείωση του ποσοστού αποβλήτων που θάβονται
Για το διαχρονικό και τρόπον τινά άλυτο ζήτημα των αποβλήτων συνομιλήσαμε με τον διευθυντή του Τμήματος Περιβάλλοντος, Λάκη Μεσημέρη, ο οποίος τόνισε πως, σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των οικιακών αποβλήτων, είναι γεγονός ότι η Κύπρος παρουσιάζει υψηλές ποσότητες ανά κάτοικο ετησίως και ταυτόχρονα θα πρέπει η προσπάθεια που θα καταβάλλεται και που πρέπει να καταβληθεί να ικανοποιήσει συγκεκριμένους στόχους σχετικά με την ανακύκλωση και τη διάθεση και διαχείριση οικιακών αποβλήτων.
Σε ό,τι αφορά το πρόβλημα της ταφής των αποβλήτων, ο κος Μεσημέρης ανέφερε πως μέχρι το 2035 θα πρέπει να οδηγούνται προς ταφή λιγότερο από το 10% των παραγόμενων αποβλήτων. Κληθείς να σχολιάσει τα υψηλά ποσοστά ταφής, ένα μεγάλο πρόβλημα για την υγεία και το περιβάλλον, είπε πως η ανακύκλωση σήμερα εφαρμόζεται στα υλικά συσκευασίας. «Από το σύνολο των οικιακών αποβλήτων που παράγονται αφαιρείται μόνο ένα μικρό μέρος, ενώ το υπόλοιπο οδηγείται σε ταφή. Ενδεικτικά στον ΧΥΤΑ Πάφου η μόνη διεργασία που γίνεται είναι η ταφή των αποβλήτων, άρα το 100% των οικιακών αποβλήτων της επαρχίας Πάφου σήμερα οδηγούνται προς ταφή, αφαιρούμενου του ποσοστού ανακύκλωσης των υλικών συσκευασίας», εξήγησε και τόνισε πως πρέπει να μειωθεί.
Επιπλέον, υπογράμμισε ότι η σημερινή πραγματικότητα παρουσιάζει απόκλιση από τους στόχους που πρέπει να πετύχουμε. «Γι’ αυτόν το λόγο υπάρχει συγκεκριμένο πλάνο με χρονοδιαγράμματα κ.λπ. έτσι ώστε να δώσουμε λύση στα περιβαλλοντικά, αλλά και συμμόρφωση στους θεσμικούς στόχους και οδηγίες».
Για το «Πληρώνω όσο Πετώ», ο Λάκης Μεσημέρης ανέφερε ότι υπάρχει συγκεκριμένη νομοθεσία και πως η πλήρης αρμοδιότητα είναι στις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ενώ, όπως εξήγησε, το Υπουργείο Γεωργίας λειτουργεί υποστηρικτικά στη βάση της νομοθεσίας. «Οφείλουν να εφαρμόσουν το Πρόγραμμα, ενώ υπάρχουν συγκεκριμένα ζητήματα τα οποία πρέπει να ξεπεραστούν», ανέφερε καταληκτικά ο διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος.