Rising Vaping Use Among Young People

Αυξανόμενη η χρήση ατμίσματος ανάμεσα στους νέους – Ανησυχία και από πλευράς ΥΠΑΝ για την εικόνα στα σχολεία
Τα τελευταία χρόνια, το άτμισμα έχει καταφέρει κάτι που το τσιγάρο δεν μπόρεσε ποτέ: να εμφανιστεί ως κάτι «αθώο». Χωρίς καπνό, χωρίς στάχτη, με γεύσεις φρούτων και έντονα χρώματα, παρουσιάζεται στους νέους ως μια ακίνδυνη συνήθεια, σχεδόν σαν παιχνίδι.
Όμως αυτή η εικόνα δεν είναι τυχαία —είναι αποτέλεσμα συστηματικής παραπληροφόρησης.
Πολλοί νέοι σήμερα πιστεύουν ότι το άτμισμα «δεν είναι κάπνισμα» και ότι «δεν βλάπτει». Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα περιέχουν νικοτίνη, μια ουσία ιδιαίτερα εθιστική, που επηρεάζει άμεσα τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο των εφήβων. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η χρήση της μπορεί να επηρεάσει τη μνήμη, τη συγκέντρωση και τον έλεγχο της συμπεριφοράς.
Το επιχείρημα ότι «δεν υπάρχει καύση, άρα δεν υπάρχει κίνδυνος» καταρρίπτεται από επιστημονικά δεδομένα. Ο ατμός που εισπνέεται περιέχει χημικές ουσίες και μικροσωματίδια που συνδέονται με αναπνευστικά και καρδιαγγειακά προβλήματα.
Επιπλέον, η παθητική έκθεση —ιδίως σε σχολικούς χώρους— δεν είναι ακίνδυνη, ιδιαίτερα για παιδιά και εφήβους.
Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι το άτμισμα λειτουργεί συχνά ως «πύλη» προς το συμβατικό κάπνισμα. Έρευνες δείχνουν ότι νέοι που ξεκινούν με ηλεκτρονικό τσιγάρο έχουν αυξημένες πιθανότητες να στραφούν αργότερα στο κανονικό τσιγάρο. Δηλαδή, αυτό που παρουσιάζεται ως εναλλακτική, καταλήγει να γίνεται η αρχή ενός εθισμού.
Αυστηρή υπενθύμιση για πλήρη απαγόρευση καπνίσματος και ατμίσματος σε σχολικούς χώρους
Στο προσκήνιο επαναφέρει το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας την αυστηρή εφαρμογή της αντικαπνιστικής νομοθεσίας στα σχολεία, εκφράζοντας έντονη ανησυχία για την αυξανόμενη χρήση προϊόντων καπνού και ηλεκτρονικών τσιγάρων από μαθητές, αλλά και εκπαιδευτικό προσωπικό εντός σχολικών χώρων.
Με νέα εγκύκλιό του, το Υπουργείο υπενθυμίζει ότι, σύμφωνα με τον Περί Προστασίας της Υγείας (Έλεγχος του Καπνίσματος) Νόμο του 2017 έως 2023, το κάπνισμα και το άτμισμα απαγορεύονται αυστηρά σε όλους τους κλειστούς και ανοικτούς χώρους των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, χωρίς καμία εξαίρεση. Η απαγόρευση ισχύει για μαθητές/μαθήτριες, εκπαιδευτικούς, λοιπό προσωπικό, επισκέπτες και κάθε πρόσωπο που βρίσκεται εντός των ορίων του σχολικού χώρου.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις ευθύνες του εκπαιδευτικού προσωπικού και των διευθυντών/διευθυντριών σχολείων. Εκπαιδευτικοί που παραβιάζουν τη νομοθεσία ενδέχεται να αντιμετωπίσουν χρηματικά πρόστιμα έως €2.000, διοικητικά πρόστιμα ή εξώδικες ρυθμίσεις, ενώ οι διευθυντές/διευθύντριες θεωρούνται συνυπεύθυνοι για παραβάσεις που διαπιστώνονται στο χώρο ευθύνης τους, εκτός αν αποδείξουν ότι έλαβαν όλα τα απαραίτητα μέτρα αποτροπής.
Το Υπουργείο τονίζει ότι τα προϊόντα καπνού και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα περιέχουν νικοτίνη, ουσία ιδιαίτερα εθιστική, η οποία επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου των εφήβων. Παράλληλα, υπογραμμίζεται ότι το άτμισμα δεν είναι ακίνδυνο, καθώς σύγχρονες επιστημονικές μελέτες καταγράφουν σοβαρούς αναπνευστικούς και καρδιαγγειακούς κινδύνους, ενώ επικίνδυνη παραμένει και η παθητική έκθεση.
Το ΥΠΑΝ καλεί όλα τα σχολεία να εφαρμόζουν απαρέγκλιτα τη νομοθεσία, με στόχο την προστασία της υγείας των παιδιών και της ευρύτερης σχολικής κοινότητας.
Διαδεδομένη η χρήση στην Ευρώπη και στη χώρα μας
Σύμφωνα πάντως και με έρευνες που έχουν γίνει στην Ευρώπη, ιδιαίτερα μεταξύ νέων, φαίνεται ότι η χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων είναι αρκετά διαδεδομένη.
Από την έκθεση ESPAD 2024, που καλύπτει περισσότερες από 30 χώρες της Ευρώπης:
- 22% των μαθητών ανέφεραν χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων τον τελευταίο μήνα —με πολύ υψηλότερα ποσοστά σε ορισμένες χώρες, όπως Πολωνία (36%), Σερβία (34%), Κροατία (32%), Ουγγαρία και Τσεχία (31% και οι δύο).
- Η προσπάθεια/δοκιμή ατμίσματος κατά τη διάρκεια της ζωής φτάνει πολύ υψηλότερα σε αρκετές χώρες —έως και πάνω από 50% σε ορισμένα κράτη, με ετερογένεια ανάλογα με τη χώρα.
- Η Κύπρος βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες με υψηλότερα ποσοστά ημερήσιας χρήσης ατμίσματος στην Ευρώπη μεταξύ μαθητών.
- Σε έρευνα του 2023, περίπου 38% των καπνιστών στην Κύπρο ανέφεραν ότι είχαν χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό τσιγάρο τον τελευταίο μήνα, σύμφωνα με στοιχεία της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου.
Αυτό δείχνει ότι ένα σημαντικό μέρος των νέων έχει δοκιμάσει ή χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά τσιγάρα, με πολύ υψηλά ποσοστά σε κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Επίσης και σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας η περιοχή της Ευρώπης έχει τον μεγαλύτερο ρυθμό χρήσης ηλεκτρονικών τσιγάρων στον κόσμο σε σύγκριση με άλλες περιοχές.
- Περίπου 14,3 % των εφήβων 13–15 ετών στην Ευρώπη αναφέρουν ότι χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα, ποσοστό υψηλότερο από οποιαδήποτε άλλη περιοχή.
- Η χρήση στους ενήλικες είναι επίσης πάνω από 4,6% στην Ευρώπη, πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Ελένη Κωνσταντίνου